Cơn “ác mộng” mang tên Síp
(Tài chính) Cộng hòa Síp chỉ đóng góp 0,2% GDP của Liên minh châu Âu nhưng vấn đề của nước này nằm ở hệ thống ngân hàng với quy mô lớn gấp nhiều lần quy mô nền kinh tế. Bởi vậy, những quyết sách liên quan đến lĩnh vực ngân hàng như quyết định đánh thuế tiền gửi trong những ngày qua tại Síp đã có phạm vi ảnh hưởng không nhỏ.
Nạn nhân của khủng hoảng nợ
Từ năm 2011, Cộng hòa Síp đã được cảnh báo có thể sẽ là nạn nhân tiếp theo của cuộc khủng hoảng nợ. Các hãng xếp hạng tín nhiệm hàng đầu thế giới đã đồng loạt hạ mức tín nhiệm đối với trái phiếu chính phủ của nước này. Trong tình cảnh đó, ngày 10/8/2011, Chính phủ Síp đã thông qua một kế hoạch kinh tế "thắt lưng buộc bụng" nhằm duy trì ổn định kinh tế đất nước và tránh phải cầu viện cứu trợ của Liên minh châu Âu (EU). Tuy nhiên, những nỗ lực trên vẫn không đủ để Síp đạt mục tiêu giảm thâm hụt ngân sách xuống dưới mức 4% GDP trong tài khóa 2011 và xuống còn 2% GDP vào năm 2012.
Ngày 25/6/2012, Síp - nền kinh tế nhỏ thứ 3 trong Liên minh châu Âu (EU) chính thức trở thành nước thứ 5 trong khu vực Eurozone xin cứu trợ từ Quỹ bình ổn tài chính châu Âu (EFSF) sau khi hệ thống ngân hàng bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng khu vực. Trước đó, Síp đã nhận các nguồn tiền hỗ trợ từ Nga, Trung Quốc. Như vậy là dù đã cố gắng tự cứu lấy mình nhưng Cộng hòa Síp vẫn không thể chống lại ảnh hưởng tiêu cực trong lĩnh vực tài chính của mình cũng như bị tác động lớn từ nền kinh tế Hy Lạp và đã bị hạ gục bởi cơn bão nợ công (Các nhà băng nước này đã lao đao vì mất trắng 4,5 tỷ euro trái phiếu chính phủ Hy Lạp đang nắm giữ, khi năm ngoái, các lãnh đạo eurozone quyết định xóa sổ các khoản nợ của Hy Lạp).
Chính phủ Síp cần khoảng 17,5 tỷ euro để giải quyết những khó khăn, trong đó 10 tỷ euro sẽ dành cho các ngân hàng, 6 tỷ euro để trả nợ quốc gia và 1,5 tỷ euro dành cho tài chính công. Các cuộc đàm phán về gói giải cứu đã rơi vào bế tắc trong năm ngoái sau khi Chính phủ trước đây, dưới sự cầm quyền của Tổng thống Demetris Christofias, đã phản đối các điều kiện do các nhà cho vay quốc tế đặt ra. Sau cuộc bầu cử Tổng thống mới Nicos Anastasiades, các cuộc đàm phán đã được khởi động trở lại. Ngày 16/3/2013, các bộ trưởng tài chính Khu vực eurozone và giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã đồng ý cung cấp gói cứu trợ 10 tỷ euro cho Síp. Gói cứu trợ này có quy mô nhỏ hơn dự kiến ban đầu và số tiền chủ yếu sẽ được dùng để tái cơ cấu vốn cho các ngân hàng Síp (Các ngân hàng của Síp là một trong những thể chế tài chính nắm giữ nhiều nhất trái phiếu Chính phủ Hy Lạp. Chỉ tính riêng hai ngân hàng thương mại lớn là Marfin Popular Bank và Bank of Cyprus của nước này đã nắm giữ lượng trái phiếu của xứ sở "Thần thoại" lên tới gần 6 tỷ euro).
Đánh đổi để nhận cứu trợ
Theo thỏa thuận, IMF sẽ đóng góp 1 tỷ euro dưới dạng các khoản cho vay. Đổi lại, Chính phủ Síp phải thu nhỏ các ngân hàng gặp khó khăn, tư hữu hóa một số tài sản thuộc sở hữu Nhà nước, tăng tỷ lệ thuế công ty trên danh nghĩa thêm 2,5% lên 12,5%, áp thuế một lần duy nhất ở mức 9,9% đối với các khoản tiền gửi trên 100.000 euro và 6,75% đối với các khoản tiền gửi thấp hơn tại các ngân hàng của nước này.
Síp là nước thứ 5 trong Eurozone sau Hy Lạp, Bồ Đào Nha, Ireland và Tây Ban Nha cần cứu trợ. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên tiền gửi của người dân bị đánh thuế để có được gói giải cứu.
Trên thực tế trong những ngày qua, Cộng hòa Síp đã náo loạn vì quyết định đánh thuế tiền gửi ngân hàng. Dù Tổng thống Síp Nicos Anastasiades cho biết đây là cách duy nhất để hệ thống tài chính nước này không vỡ nợ, và người dân sẽ được đền bù bằng cổ phiếu ngân hàng, rất nhiều người vẫn đổ đến các máy ATM để rút tiền. Quyết định này khiến người dân Síp vô cùng choáng váng. Hầu hết các ngân hàng đều bị cạn kiệt tiền chỉ trong vòng vài giờ. Trước tình cảnh đó, ngày hôm nay, Cộng hòa Síp đã chặn tất cả các giao dịch ngân hàng, trong đó có giao dịch điện tử.
Quy mô ảnh hưởng rộng
Theo CBS News, đề xuất đánh thuế tiền gửi tiết kiệm không chỉ ảnh hưởng đến người dân Cộng hòa Síp. Rất nhiều người nước ngoài cũng có tài khoản ngân hàng tại đây. Trong đó, chỉ riêng người Nga đã là khoảng 20 tỷ euro (26,2 tỷ USD).
Theo giới phân tích và chính trị gia, thuế này, nếu không châm ngòi cho khủng hoảng toàn cầu, thì cũng gây hiệu ứng rút tiền tương tự trên khắp châu Âu. Sau khi các ngân hàng Síp gần như rơi vào trạng thái phá sản và buộc phải đóng cửa chờ quyết định mới của quốc hội, cả Đức, Pháp và Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) đều ra sức trấn an người dân bằng tuyên bố sẽ không ủng hộ quyết định đánh thuế của Cộng hòa Síp.
Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng lên tiếng phản đối chính phủ Síp đánh thuế tiền gửi của người dân và gọi đây là sáng kiến "không công bằng, không chuyên nghiệp và quá nguy hiểm". Thủ tướng Dimitry Medvedev thì gọi quyết định của Síp là "bất hợp pháp".
Chính phủ Síp biện minh rằng kế hoạch đánh thuế tiền gửi là điều kiện của các chủ nợ và họ buộc phải chấp nhận để đối lấy gói viện trợ 10 tỷ USD. Pháp và Đức ngay lập tức báo bỏ tuyên bố này và cho biết đây là quyết định của Síp và không phải lỗi của họ.
Nhiều người dự đoán, những người dân châu Âu sẽ tìm cách giữ tiền dưới dạng các loại tài sản khác như vàng hoặc lưu trữ trong những kho tiền của riêng họ, chứ không chấp nhận gửi trong các tài khoản ngân hàng.
Nếu điều này xảy ra, chắc chắn giá vàng sẽ biến động mạnh. Mặc dù kể từ tháng 10/2012 đến nay, giá vàng tính theo USD đã giảm hơn 8%, song nếu tình trạng mua vàng để tích tiền tại châu Âu nổ ra, giá vàng chắc chắn sẽ tăng vọt trở lại như thời điểm xảy ra khủng hoảng vào năm 2008.
Trước phản ứng dữ dội của người dân, Cộng hòa Síp đã điều chỉnh lại kế hoạch đánh thuế, miễn là thu cho đủ 5,8 tỷ euro theo yêu cầu nhận cứu trợ từ EU (5,8 tỷ euro là số tiền cần để họ tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và trả nợ). Tuy nhiên, Quốc hội Síp nhóm họp ngày hôm qua đã bác bỏ việc đánh thuế tiền gửi ngân hàng.
Khủng hoảng chưa kết thúc
Động thái trên của Quốc hội Síp đã đẩy những nỗ lực quốc tế nhằm giải cứu nạn nhân mới nhất của khủng hoảng nợ khu vực eurozone rơi vào tình trạng hỗn loạn.
Theo dự báo của Cộng hòa Síp, GDP của nước này giảm 2,4% trong năm 2012 và tiếp tục đà suy giảm ở mức 3,5% năm 2013. Tỷ lệ thất nghiệp sẽ đạt kỷ lục 14,7% vào năm 2013 và 14,2% năm kế tiếp. Như vậy, kể cả khi có được gói cứu trợ như trên của EU thì đấy mới chỉ như "muối bỏ bể” đối với nước này chứ không phải là cách thức lâu dài để giải quyết vấn đề.
Bộ trưởng Tài chính Síp Michael Sarris đã lên đường tới Moscow, trong bối cảnh Nga có thể cung cấp hỗ trợ khi Nga có lượng tiền gửi cao tại các ngân hàng Síp. Tổng thống Nicos Anastasiades đã điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin sau cuộc bỏ phiếu.
Các nước Liên minh châu Âu đã cảnh báo rằng họ sẽ thu hồi 10 tỷ euro (13 tỷ USD) trong các khoản vay cứu trợ trừ khi những người gửi tiền tại Síp, bao gồm cả những người gửi tiết kiệm nhỏ lẻ, chia sẻ chi phí của việc giải cứu, một bước đi chưa từng có trong khủng hoảng nợ.
Ngân hàng Trung ương châu Âu đã đe dọa chấm dứt hỗ trợ cho vay khẩn cấp cho các ngân hàng Síp. Đối tác của đảo quốc này cũng thể hiện sự giận dữ của mình. Đức tuyên bố Síp chỉ có thể đổ lỗi cho chính mình trong tình huống này.
Từ năm 2011, Cộng hòa Síp đã được cảnh báo có thể sẽ là nạn nhân tiếp theo của cuộc khủng hoảng nợ. Các hãng xếp hạng tín nhiệm hàng đầu thế giới đã đồng loạt hạ mức tín nhiệm đối với trái phiếu chính phủ của nước này. Trong tình cảnh đó, ngày 10/8/2011, Chính phủ Síp đã thông qua một kế hoạch kinh tế "thắt lưng buộc bụng" nhằm duy trì ổn định kinh tế đất nước và tránh phải cầu viện cứu trợ của Liên minh châu Âu (EU). Tuy nhiên, những nỗ lực trên vẫn không đủ để Síp đạt mục tiêu giảm thâm hụt ngân sách xuống dưới mức 4% GDP trong tài khóa 2011 và xuống còn 2% GDP vào năm 2012.
Ngày 25/6/2012, Síp - nền kinh tế nhỏ thứ 3 trong Liên minh châu Âu (EU) chính thức trở thành nước thứ 5 trong khu vực Eurozone xin cứu trợ từ Quỹ bình ổn tài chính châu Âu (EFSF) sau khi hệ thống ngân hàng bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng khu vực. Trước đó, Síp đã nhận các nguồn tiền hỗ trợ từ Nga, Trung Quốc. Như vậy là dù đã cố gắng tự cứu lấy mình nhưng Cộng hòa Síp vẫn không thể chống lại ảnh hưởng tiêu cực trong lĩnh vực tài chính của mình cũng như bị tác động lớn từ nền kinh tế Hy Lạp và đã bị hạ gục bởi cơn bão nợ công (Các nhà băng nước này đã lao đao vì mất trắng 4,5 tỷ euro trái phiếu chính phủ Hy Lạp đang nắm giữ, khi năm ngoái, các lãnh đạo eurozone quyết định xóa sổ các khoản nợ của Hy Lạp).
Chính phủ Síp cần khoảng 17,5 tỷ euro để giải quyết những khó khăn, trong đó 10 tỷ euro sẽ dành cho các ngân hàng, 6 tỷ euro để trả nợ quốc gia và 1,5 tỷ euro dành cho tài chính công. Các cuộc đàm phán về gói giải cứu đã rơi vào bế tắc trong năm ngoái sau khi Chính phủ trước đây, dưới sự cầm quyền của Tổng thống Demetris Christofias, đã phản đối các điều kiện do các nhà cho vay quốc tế đặt ra. Sau cuộc bầu cử Tổng thống mới Nicos Anastasiades, các cuộc đàm phán đã được khởi động trở lại. Ngày 16/3/2013, các bộ trưởng tài chính Khu vực eurozone và giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã đồng ý cung cấp gói cứu trợ 10 tỷ euro cho Síp. Gói cứu trợ này có quy mô nhỏ hơn dự kiến ban đầu và số tiền chủ yếu sẽ được dùng để tái cơ cấu vốn cho các ngân hàng Síp (Các ngân hàng của Síp là một trong những thể chế tài chính nắm giữ nhiều nhất trái phiếu Chính phủ Hy Lạp. Chỉ tính riêng hai ngân hàng thương mại lớn là Marfin Popular Bank và Bank of Cyprus của nước này đã nắm giữ lượng trái phiếu của xứ sở "Thần thoại" lên tới gần 6 tỷ euro).
Đánh đổi để nhận cứu trợ
Theo thỏa thuận, IMF sẽ đóng góp 1 tỷ euro dưới dạng các khoản cho vay. Đổi lại, Chính phủ Síp phải thu nhỏ các ngân hàng gặp khó khăn, tư hữu hóa một số tài sản thuộc sở hữu Nhà nước, tăng tỷ lệ thuế công ty trên danh nghĩa thêm 2,5% lên 12,5%, áp thuế một lần duy nhất ở mức 9,9% đối với các khoản tiền gửi trên 100.000 euro và 6,75% đối với các khoản tiền gửi thấp hơn tại các ngân hàng của nước này.
Síp là nước thứ 5 trong Eurozone sau Hy Lạp, Bồ Đào Nha, Ireland và Tây Ban Nha cần cứu trợ. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên tiền gửi của người dân bị đánh thuế để có được gói giải cứu.
Trên thực tế trong những ngày qua, Cộng hòa Síp đã náo loạn vì quyết định đánh thuế tiền gửi ngân hàng. Dù Tổng thống Síp Nicos Anastasiades cho biết đây là cách duy nhất để hệ thống tài chính nước này không vỡ nợ, và người dân sẽ được đền bù bằng cổ phiếu ngân hàng, rất nhiều người vẫn đổ đến các máy ATM để rút tiền. Quyết định này khiến người dân Síp vô cùng choáng váng. Hầu hết các ngân hàng đều bị cạn kiệt tiền chỉ trong vòng vài giờ. Trước tình cảnh đó, ngày hôm nay, Cộng hòa Síp đã chặn tất cả các giao dịch ngân hàng, trong đó có giao dịch điện tử.
Quy mô ảnh hưởng rộng
Theo CBS News, đề xuất đánh thuế tiền gửi tiết kiệm không chỉ ảnh hưởng đến người dân Cộng hòa Síp. Rất nhiều người nước ngoài cũng có tài khoản ngân hàng tại đây. Trong đó, chỉ riêng người Nga đã là khoảng 20 tỷ euro (26,2 tỷ USD).
Theo giới phân tích và chính trị gia, thuế này, nếu không châm ngòi cho khủng hoảng toàn cầu, thì cũng gây hiệu ứng rút tiền tương tự trên khắp châu Âu. Sau khi các ngân hàng Síp gần như rơi vào trạng thái phá sản và buộc phải đóng cửa chờ quyết định mới của quốc hội, cả Đức, Pháp và Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) đều ra sức trấn an người dân bằng tuyên bố sẽ không ủng hộ quyết định đánh thuế của Cộng hòa Síp.
Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng lên tiếng phản đối chính phủ Síp đánh thuế tiền gửi của người dân và gọi đây là sáng kiến "không công bằng, không chuyên nghiệp và quá nguy hiểm". Thủ tướng Dimitry Medvedev thì gọi quyết định của Síp là "bất hợp pháp".
Chính phủ Síp biện minh rằng kế hoạch đánh thuế tiền gửi là điều kiện của các chủ nợ và họ buộc phải chấp nhận để đối lấy gói viện trợ 10 tỷ USD. Pháp và Đức ngay lập tức báo bỏ tuyên bố này và cho biết đây là quyết định của Síp và không phải lỗi của họ.
Nhiều người dự đoán, những người dân châu Âu sẽ tìm cách giữ tiền dưới dạng các loại tài sản khác như vàng hoặc lưu trữ trong những kho tiền của riêng họ, chứ không chấp nhận gửi trong các tài khoản ngân hàng.
Nếu điều này xảy ra, chắc chắn giá vàng sẽ biến động mạnh. Mặc dù kể từ tháng 10/2012 đến nay, giá vàng tính theo USD đã giảm hơn 8%, song nếu tình trạng mua vàng để tích tiền tại châu Âu nổ ra, giá vàng chắc chắn sẽ tăng vọt trở lại như thời điểm xảy ra khủng hoảng vào năm 2008.
Trước phản ứng dữ dội của người dân, Cộng hòa Síp đã điều chỉnh lại kế hoạch đánh thuế, miễn là thu cho đủ 5,8 tỷ euro theo yêu cầu nhận cứu trợ từ EU (5,8 tỷ euro là số tiền cần để họ tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và trả nợ). Tuy nhiên, Quốc hội Síp nhóm họp ngày hôm qua đã bác bỏ việc đánh thuế tiền gửi ngân hàng.
Khủng hoảng chưa kết thúc
Động thái trên của Quốc hội Síp đã đẩy những nỗ lực quốc tế nhằm giải cứu nạn nhân mới nhất của khủng hoảng nợ khu vực eurozone rơi vào tình trạng hỗn loạn.
Theo dự báo của Cộng hòa Síp, GDP của nước này giảm 2,4% trong năm 2012 và tiếp tục đà suy giảm ở mức 3,5% năm 2013. Tỷ lệ thất nghiệp sẽ đạt kỷ lục 14,7% vào năm 2013 và 14,2% năm kế tiếp. Như vậy, kể cả khi có được gói cứu trợ như trên của EU thì đấy mới chỉ như "muối bỏ bể” đối với nước này chứ không phải là cách thức lâu dài để giải quyết vấn đề.
Bộ trưởng Tài chính Síp Michael Sarris đã lên đường tới Moscow, trong bối cảnh Nga có thể cung cấp hỗ trợ khi Nga có lượng tiền gửi cao tại các ngân hàng Síp. Tổng thống Nicos Anastasiades đã điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin sau cuộc bỏ phiếu.
Các nước Liên minh châu Âu đã cảnh báo rằng họ sẽ thu hồi 10 tỷ euro (13 tỷ USD) trong các khoản vay cứu trợ trừ khi những người gửi tiền tại Síp, bao gồm cả những người gửi tiết kiệm nhỏ lẻ, chia sẻ chi phí của việc giải cứu, một bước đi chưa từng có trong khủng hoảng nợ.
Ngân hàng Trung ương châu Âu đã đe dọa chấm dứt hỗ trợ cho vay khẩn cấp cho các ngân hàng Síp. Đối tác của đảo quốc này cũng thể hiện sự giận dữ của mình. Đức tuyên bố Síp chỉ có thể đổ lỗi cho chính mình trong tình huống này.
Nhiều khả năng Síp và các đối tác Eurozone sẽ tổ chức thêm một số cuộc đàm phán trong các ngày tới
