Đồng hành đúng cách cùng Gen Z – thế hệ lớn lên cùng công nghệ

Phát biểu khai mạc sự kiện, bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng MSD chia sẻ, trẻ em và thanh thiếu niên không chỉ là đối tượng cần được bảo vệ mà còn là những người có tiếng nói, có góc nhìn và có năng lực góp phần xây dựng một không gian số lành mạnh, an toàn và văn minh. Thế giới số không chỉ là nơi tiêu thụ thông tin, mà là nơi định hình bản sắc, kết nối cộng đồng và lan toả ảnh hưởng. Và Gen Z – thế hệ lớn lên cùng công nghệ xứng đáng được tin tưởng, trao quyền và đồng hành đúng cách. Tuy nhiên để mỗi bạn trẻ đều có thể trở thành người biết giữ an toàn cho bản thân và người khác, sử dụng công nghệ một cách thông minh, phát triển bản thân tích cực và hành động vì cộng đồng mạng tích cực hơn. Theo bà Linh gia đình - nhà trường -nền tảng công nghệ, tổ chức xã hội và chính các bạn trẻ đều phải cùng cam kết và cùng hành động để các em sẽ có thể tận dụng môi trường mạng an toàn và nhân văn hơn.

Tại nhóm thảo luận riêng biệt, nhiều cha mẹ chia sẻ mối lo lắng khi con dành quá nhiều thời gian trên mạng xã hội sẽ khiến dễ bị ảnh hưởng bởi trào lưu hoặc những nội dung xấu. Tuy nhiên, phần lớn cũng thừa nhận còn thiếu kiến thức và kỹ năng để đồng hành cùng con.

Đồng cảm với các phụ huynh, tại Đối thoại: “Thanh thiếu niên có thương hiệu cá nhân là những người sáng tạo kỹ thuật số có trách nhiệm”, các diễn giả đã chia sẻ cách sử dụng TikTok không chỉ để giải trí mà còn để giáo dục, lan tỏa giá trị sống và xây dựng cộng đồng mạng tích cực. Những lời khuyên như “hiểu rõ bản thân trước khi xây dựng hình ảnh”, “kiểm chứng thông tin”, “biết nói không với trào lưu độc hại” nhận được nhiều sự đồng tình từ các bạn trẻ.

Cũng là một phụ huynh đang nỗ lực đồng hành cùng con, chị Lê Thị Phương Hoa, đại diện Phụ huynh chia sẻ, có ba điều mà phụ huynh nên trang bị cho các con để các con tự định hướng chứ không phải kiểm soát con. Thứ nhất là bản lĩnh số, bản lĩnh để đối mặt với những điều tiêu cực. Thứ hai là nhận thức số, tức là nhận thức được những lời nói, hành vi thế nào là đúng thế nào là sai. Thứ ba là trau dồi  giá trị của bản thân để các con không bị xoá nhoà, không bị lệch lạc, sa đoạ trên môi trường số.”

Nỗ lực từ các bên liên quan

Nhấn mạnh vai trò của cha mẹ trong việc đồng hành cùng con ở giai đoạn vị thành niên bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế cho rằng, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng không chỉ là nhiệm vụ của Chính phủ, mà cần sự tham gia tích cực của mỗi gia đình -đặc biệt là phụ huynh. Cha mẹ chính là “vắc xin số” đầu tiên của các con, giúp con hình thành khả năng tự bảo vệ, nhận biết rủi ro và phát triển lành mạnh trong không gian mạng. Ngoài ra, cần lưu ý rằng, trẻ em có quyền nhưng cũng có bổn phận, cũng như người sáng tạo nội dung có quyền nhưng cũng cần có trách nhiệm và tất cả các bên liên quan đều phải coi trách nhiệm bảo vệ trẻ em lên trên hết. Bà Nga tin tưởng, đất nước đang bước vào thế vận hội mới và sẽ còn nhiều thay đổi về công nghệ, nhưng nếu có cam kết và nỗ lực sẽ có thể biến khát vọng thành hành động, từ đó thể lan tỏa năng lượng tích cực cho các thế hệ trẻ kế cận tương lai.

Dưới góc nhìn chuyên môn về tâm lý, để thúc đẩy sức khoẻ tinh thần của trẻ em trên môi trường số PGS.TS Trần Thành Nam cho biết, sức khỏe số không chỉ là việc kiểm soát thời gian dùng thiết bị, mà còn là năng lực tự điều chỉnh cảm xúc, suy nghĩ và hành vi trong môi trường mạng. Với thanh thiếu niên, thế hệ sinh ra cùng công nghệ, những áp lực từ mạng xã hội, cảm giác bị so sánh, bị bỏ rơi, hoặc mất kết nối thật có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tinh thần. Điều đáng lo là nhiều em không nhận ra mình đang bị tổn thương, trong khi người lớn thì thường phát hiện quá muộn. Vì vậy, cần thay đổi cách tiếp cận không chỉ dạy con dùng công nghệ đúng cách, mà còn cần cùng con hiểu thế giới số như một không gian sống có cả rủi ro và cơ hội. Cùng đó, PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh, thanh thiếu niên cần được lắng nghe, cũng như cần có những kỹ năng để tự điều chỉnh và quan trọng nhất là cần có người đồng hành - không phải để kiểm soát, mà để kết nối. 

Tiếng nói “người trong cuộc"

Chia sẻ những trải nghiệm khi tham gia các nền tảng số, trong đó có bao gồm việc  sử dụng  nền tảng TikTok, tại buổi tọa đàm các em nhấn mạnh, “được lắng nghe” là điều giúp các bạn cảm thấy an toàn và có trách nhiệm hơn khi sử dụng TikTok nói riêng và các nềnh tảng số nói chung.  Hơn thế, để các trải nghiệm an toàn, lành mạnh đảm bảo hơn, nhiều em đã đưa ra các góp ý và giải pháp để nền tảng cải thiện tốt hơn. Chẳng hạn, góp ý cho các nền tảng, bạn N.Đ.K, 16 tuổi cho biết, có nhiều bạn dưới 13 tuổi vẫn đang xem phải các nội dung bạo lực, hành vi sai lệch…Vì thế, các nền tảng cần có thể thêm các tính năng cảnh báo tự động để đảm bảo các bạn được tiếp cận những nội dung phù hợp với lứa tuổi. Ngoài ra, các bạn thiếu niên cũng đòi hỏi các nền tảng quan tâm hơn đến sức khỏe tinh thần của thiếu niên trên môi trường mạng. Hay như bạn N.V - Trẻ lớp Trẻ khiếm thính 5C mong muốn, tính năng phụ đề được nâng cấp và chậm hơn để các em dễ dàng học tập…

Khẳng định cam kết nâng cao an toàn nội dung và tăng cường các tính năng bảo vệ trẻ em, đại diện TikTok Việt Nam, ông Nguyễn Lâm Thanh khẳng định, trong suốt 5 năm qua, TikTok cũng đã làm việc với nhiều đối tác, trong đó có cả MSD và Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế, để gia tăng bảo vệ quyền trẻ em, trẻ vị thành niên, tận dụng được thế mạnh của nền tảng nhưng vẫn đảm bảo an toàn. Chúng tôi cũng lấy ý kiến và lắng nghe  từ nhiều đối tượng khác nhau, như thiếu niên phụ huynh, kol, nhà sáng tạo nội dung, các thầy cô, người dùng... để xây dựng những chương trình và từ đó truyền thông, tổ chức các chiến dịch lan tỏa các nội dung tích cực trên nền tảng, giúp các bạn thiếu niên có cuộc sống lành mạnh trên môi trường mạng.

Để tiếp tục thúc đẩy chính sách, giáo dục và công nghệ vì một môi trường mạng lành mạnh, an toàn hơn, bà Nguyễn Phương Linh cho biết, các ý kiến của trẻ em sẽ được chuyển gửi tới các cơ quan chức năng làm về trẻ em cũng như được ghi nhận và thực hiện các chương trình hỗ trợ. Trong thời gian tới, viện MSD sẽ tiếp tục thúc đẩy các chương trình hỗ trợ thanh thiếu niên và gia đình trong kỷ nguyên số, các thử thách dành cho gia đình đồng hành trên môi tường mạng để trẻ em an toàn và phát triển khỏe mạnh trên không gian mạng./.