Thực trạng thị trường xổ số Việt Nam

Trong những năm qua, thị trường xổ số Việt Nam đã có bước phát triển nhanh chóng. Năm 2023, doanh thu toàn thị trường xổ số đạt 153.037 tỷ đồng, tăng 11% so với năm 2022; đóng góp 45.016 tỷ đồng vào ngân sách nhà nước, tăng 10,3% so với năm 2022.

Tổng vốn đầu tư của các công ty xổ số đến thời điểm ngày 31/12/2023 là 15.762 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư của 63 công ty xổ số kiến thiết là 15.462 tỷ đồng và của Công ty Xổ số điện toán Việt Nam (Vietlott) là 300 tỷ đồng. Trung bình, quy mô vốn đầu tư của 01 công ty xổ số trên thị trường là 246 tỷ đồng.

Về quy mô vốn đầu tư, mức vốn đầu tư của các công ty xổ số kiến thiết không đồng đều giữa các khu vực. Trong số 63 công ty xổ số kiến thiết, thì 21 công ty xổ số kiến thiết khu vực miền Nam, chiếm 89,7% tổng vốn đầu tư thị trường xổ số kiến thiết toàn quốc; 14 công ty xổ số kiến thiết khu vực miền Trung, chiếm 5,4%; 28 công ty xổ số kiến thiết khu vực miền Bắc, chiếm 4,9%.

Vốn bình quân của các công ty xổ số kiến thiết khu vực miền Nam cao gấp 16,7 lần so với vốn bình quân khu vực miền Trung và gấp gần 18,2 lần các công ty khu vực miền Bắc. Một số công ty xổ số kiến thiết khu vực miền Nam có quy mô vốn lớn như: TP. Hồ Chí Minh là 1.296 tỷ đồng; Đồng Nai là 1.200 tỷ đồng; An Giang và Tiền Giang là 1.000 tỷ đồng; Kiên Giang là 800 tỷ đồng.

Tại khu vực miền Trung, mức vốn bình quân của một công ty xổ số kiến thiết là 59 tỷ đồng/01 công ty. Ngoại trừ một số công ty xổ số kiến thiết có mức vốn cao như Phú Yên: 134 tỷ đồng, Đắk Lắk: 79,4 tỷ đồng, Đà Nẵng 77,5 tỷ đồng, còn có nhiều công ty xổ số kiến thiết có vốn rất thấp như Quảng Bình, Bình Định… chỉ có vốn dưới 25 tỷ đồng.

Trong khi đó, tại khu vực miền Bắc, mức vốn đầu tư bình quân của một công ty là 27 tỷ đồng ngoại trừ công ty mức vốn đầu tư cao nhất là Công ty xổ số kiến thiết Thủ đô chỉ là 44,9 tỷ đồng. Một số công ty có mức vốn rất thấp như: Các Công ty xổ số kiến thiết Hà Tĩnh, Sơn La chỉ có hơn 4 tỷ đồng. Năng lực tài chính của nhiều công ty thấp nên các công ty chỉ hoạt động cầm chừng; điều này đã tác động trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh của các công ty.

Trong lĩnh vực kinh doanh xổ số tại Việt Nam, hoạt động xổ số truyền thống do Nhà nước độc quyền và chỉ cho phép các doanh nghiệp sở hữu 100% vốn nhà nước mới được tham gia kinh doanh trên thị trường. Hiện nay, tại Việt Nam, cả nước có 64 công ty kinh doanh xổ số, trong đó 63 công ty xổ số kiến thiết trực thuộc 63 UBND tỉnh, thành phố; 01 công ty hoạt động trong lĩnh vực xổ số điện toán (Vietlott).

Vietlott là Công ty Nhà nước trực thuộc Bộ Tài chính được thành lập vào ngày 5/12/2011. Sau 4 năm hoạt động trên thị trường xổ số, đến năm 2015, Vietlott và Tập đoàn Berjaya đã ký kết Hợp đồng hợp tác kinh doanh triển khai xổ số điện toán trên lãnh thổ Việt Nam. Sau khi ký kết hợp tác, Vietlott vẫn là công ty sở hữu 100% vốn nhà nước và có bước phát triển ngày càng mạnh trên thị trường. Đến nay, doanh nghiệp này đã "phủ sóng" các đại lý tại khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước.

Nhìn chung, thời gian qua, các công ty xổ số không chỉ chú trọng phát triển hoạt động kinh doanh, mà còn thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với ngân sách nhà nước. Đến nay, các công ty xổ số đã dành hơn một nửa doanh thu cho trả thưởng và trích gần 15% hoa hồng để chi trả cho các đại lý. Kinh doanh xổ số không chỉ đóng góp lớn vào số thu ngân sách nhà nước để hỗ trợ đầu tư cho y tế, giáo dục, cơ sở hạ tầng, mà còn giải quyết việc làm cho khoảng 500.000 lao động trong nước.

Đánh giá chung về thị trưởng sổ xố Việt Nam

Những kết quả đạt được

Trong những năm qua, thị trường xổ số Việt Nam đạt được những kết quả tích cực thể hiện ở những điểm sau:

Một là, đáp ứng được một phần nhu cầu vui chơi, giải trí của Nhân dân, đồng thời góp phần huy động thêm nguồn lực tài chính cho việc thực hiện các mục tiêu phúc lợi xã hội công cộng.

Thực tế đã có một lượng lớn người dân trong xã hội tham gia chơi xổ số, thể hiện bằng hoạt động kinh doanh của các công ty xổ số kiến thiết trong cả nước tiếp tục phát triển thuận lợi, doanh thu và số nộp ngân sách tăng qua các năm. Bên cạnh đó, nguồn thu xổ số được sử dụng để đầu tư vào các công trình phúc lợi xã hội như y tế, giáo dục, trường học, trung tâm văn hóa, nhà tình nghĩa… Qua đó góp phần làm tăng thêm ý nghĩa nhân đạo của hoạt động kinh doanh xổ số.

Hai là, đa dạng dạng hóa các sản phẩm xổ số. Trong những năm qua, các công ty xổ số đã ra mắt thị trường nhiều sản phẩm xổ số phù hợp với thị trường của từng khu vực. Tại miền Bắc, xổ số lôtô được tiêu thụ khá phổ biến nên các công ty giới thiệu ra thị trường nhiều loại xổ số lôtô từ 2 số, 3 số, lôtô theo cặp số…

Ở miền Nam, bên cạnh tập trung kinh doanh loại hình sản phẩm xổ số truyền thống, một số công ty xổ số kiến thiết khu vực miền Nam cũng mở rộng một số loại hình sản phẩm khác như xổ số lôtô từ 2 số, 3 số, lôtô theo cặp số. Mặt khác, từ năm 2016, Vietlott đã đưa ra thị trường các sản phẩm xổ số điện toán (gồm: Mega 6/45, Power 6/55, Max 3D và Max 4D). Các sản phẩm này góp phần tăng tính đa dạng của các sản phẩm xổ số; đồng thời, đáp ứng kịp thời thị hiếu người chơi tạo hiệu quả cao trong cơ chế mới. Đây là cơ sở tiếp tục nghiên cứu, đưa ra các loại hình sản phẩm xổ số mới ra thị trường trong thời gian tới.

Ba là, tổ chức mạng lưới tiêu thụ sản phẩm ngày càng được củng cố và phát triển: Mạng lưới tiêu thụ xổ số tiếp tục được kiện toàn theo nhiều cấp. Đối với khu vực miền Nam, việc xây dựng hệ thống đại lý đã cơ bản hoàn chỉnh, các đại lý cấp 1, đại lý cấp 2, đại lý bán lẻ hoạt động hiệu quả và phân phối vé số tương đối nhanh chóng, tạo điều kiện cho sản phẩm nhanh chóng đến được với khách hàng.

Việc xây dựng mạng lưới ở khu vực miền Trung, miền Bắc và mạng lưới phân phối tiêu thụ sản phẩm xổ số điện toán đang được tích cực triển khai, cùng với tăng trưởng doanh thu, hệ thống đại lý cần phải được mở rộng để có thể đáp ứng được yêu cầu thực tế.

Khó khăn, thách thức đối với thị trường xổ số Việt Nam

Bên cạnh kết quả trên, thị trường xổ số Việt Nam cũng đối mặt với một số khó khăn, thách thức như: Sản phẩm xổ số lạc hậu, nặng tính thủ công, mức độ ứng dụng công nghệ trong kinh doanh còn thấp. Cho đến nay loại hình xổ số thủ công vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu các loại hình sản phẩm xổ số ở nước ta (chiếm tới 96% thị phần). Đặc điểm của loại hình xổ số thủ công là chi phí phát hành cao, dễ gian lận và khó kiểm soát, thường xuyên xảy ra tranh chấp dân sự giữa các công ty sổ xố kiến thiết với người mua vé số.

Chính vì vậy, ở hầu hết các nước hiện nay đều hạn chế phát hành loại hình xổ số và chuyển sang phát hành các sản phẩm xổ số gắn với việc sử dụng hạ tầng viễn thông hiện có. Công nghệ phát hành (kỹ thuật in, thiết bị quay số mở thưởng) còn lạc hậu. Việc huỷ vé còn thực hiện thủ công dễ dẫn đến các hiện tượng tiêu cực, gian lận trong quá trình thực hiện. Việc thanh toán tiền mua vé số chủ yếu áp dụng theo phương thức thanh toán bằng tiền mặt nên tốn kém về thời gian, chi phí thanh toán và không đảm bảo an toàn trong hoạt động.

Giải pháp phát triển thị trường xổ số ở Việt Nam

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế trên, phát triển thị trường xổ số ở Việt Nam đảm bảo minh bạch, bền vững, an toàn, thời gian tới cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:

Một là, tiếp tục rà soát, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan tới các chủ thể tham gia thị trường xổ số, phù hợp với tình hình thực tiễn, đồng thời, đáp ứng được nhu cầu của người chơi.

Hai là, đổi mới công nghệ trong kinh doanh xổ số trong thời gian tới cần tập trung vào các nội dung sau:

- Đối với xổ số thủ công truyền thống: Thực hiện chuyển đổi hệ thống thiết bị quay số mở thưởng bằng lồng cầu như hiện nay sang hệ thống thổi khí tự động để hạn chế sự can thiệp trực tiếp của doanh nghiệp vào quá trình xác định kết quả trúng thưởng. Cải thiện hệ thống truyền dẫn hiện đại phục vụ công tác trao đổi thông tin. Áp dụng thành tựu khoa học trong thanh toán nhằm tăng tính linh hoạt, hạn chế thất thoát tài sản của doanh nghiệp.

- Đối với xổ số điện toán: Do yêu cầu cao về công nghệ, kỹ thuật, xổ số điện toán đòi hỏi phát triển hệ thống hạ tầng công nghệ kinh doanh theo hướng hiện đại và có khả năng tích hợp cao, cho phép trên cùng một hệ thống có thể kinh doanh nhiều loại hình sản phẩm khác nhau.

Ba là, hệ thống công nghệ và hạ tầng kinh doanh kinh doanh xổ số bao gồm: Hệ thống xử lý trung tâm (máy chủ) và hệ thống sao lưu dữ liệu (back-up), trong đó: Hệ thống xử lý trung tâm đóng vai trò ghi nhận và lưu trữ toàn bộ các thông tin tham gia dự thưởng của khách hàng để làm căn cứ trả thưởng, đồng thời là cơ sở giải quyết các tranh chấp phát sinh trong quá trình kinh doanh của doanh nghiệp. Trung tâm sao lưu dữ liệu (hệ thống back-up) vận hành song song với Hệ thống xử lý trung tâm để sẵn sàng thay thế khi hệ thống này có sự cố.

Các thiết bị đầu cuối phục vụ cho việc tham gia dự thưởng xổ số của khách hàng (terminal). Hệ thống mạng đường truyền mạnh mẽ, dung lượng lớn, đáp ứng tốt việc truyền dữ liệu, phân tích, thông kê số liệu.

Bốn là, tái cơ cấu lại thị trường xổ số theo hướng:

(i) Đối với các công ty xổ số kiến thiết, thực hiện tổ chức sắp xếp lại thị trường theo hướng giảm số lượng doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp kinh doanh không hiệu quả, bị lỗ trong hoạt động kinh doanh; không đáp ứng điều kiện về tài chính.

(ii) Đối với hoạt động kinh doanh xổ số điện toán, tiếp tục phát triển loại hình kinh doanh xổ số điện toán theo hướng mở rộng địa bàn kinh doanh trên phạm vi toàn quốc, đưa thêm sản phẩm xổ số điện toán vào thị trường, áp dụng phương thức phân phối vé thông qua điện thoại và internet theo hợp đồng đã ký kết... Về kiểm soát hành vi của người chơi, thực hiện cơ chế kiểm soát chặt chẽ đối với đối tượng là người chơi được phép tham gia xổ số.

Tài liệu tham khảo:

1. Tái cơ cấu thị trường xổ số theo hướng hiện đại, minh bạch và hiệu quả, https://mof.gov.vn/webcenter/portal/vclvcstc/pages_r/l/chi-tiet-tin?dDocName=MOFUCM187153;
2. Boardman, B. and Perry, J. J. (2007), Access to gambling and declaring personal bankruptcy, Journal of Socio-Economics, 36(5), pp. 789–801;
3. Brad Humphreys, Levi Perez (2014), Lottery Participants and Revenues: An International Survey of Economic Research on Lotteries, Working Paper No. 2011- 17, Unuversity of Alberta, Faculty of Arts, Department of Economics;
4. EGBA (2014), Sporting betting: Commercial and integrity issues_Final report 2014;
5. Europeane Scientific Journal (2013), The regulated Internet Gambling Industry in Italy_Business models compared;
6. Evans, W.N., and Topoleski, J.H. (2002), The Social and Economic Impact of Native American Casinos, NBER Working Paper 9198.