Cơ hội bứt phá về nội địa hoá

Năm 2025 được xác định là thời điểm quan trọng cho tiến trình hội nhập và chuyển đổi của ngành sản xuất Việt Nam, chịu tác động đồng thời của tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, chuyển đổi xanh, số hóa sản xuất và các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Nếu không có sự bứt phá về nội địa hóa, Việt Nam khó có thể nắm bắt được những cơ hội phát triển quý giá này.

Phát biểu tại Hội thảo “Xúc tiến đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ” diễn ra đầu tháng 8 vừa qua, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình, Việt Nam nổi lên như một trung tâm sản xuất chiến lược mới tại khu vực Đông Nam Á. Chính phủ Việt Nam đặc biệt chú trọng phát triển công nghiệp hỗ trợ với nhiều chính sách ưu đãi về đầu tư, thương mại và hỗ trợ kỹ thuật… nhằm tăng tỷ lệ nội địa hóa và giảm phụ thuộc nhập khẩu.

Về phía Cục Xúc tiến thương mại đang phối hợp với Cục Công nghiệp, Cục Đầu tư nước ngoài, Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO), KOTRA và hệ thống gần 60 thương vụ Việt Nam tại nước ngoài chủ động triển khai nhiều chương trình xúc tiến đầu tư vào lĩnh vực công thương, tập trung kết nối thường xuyên với các doanh nghiệp FDI tiềm năng để mở rộng cơ hội, không gian hợp tác hướng tới hình thành mối liên kết mạnh mẽ, gắn kết chuỗi giá trị sản xuất công nghiệp Việt Nam.

Theo ông Phú, vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp hỗ trợ. Năm 2024, riêng ngành chế biến - chế tạo đã thu hút hơn 25,5 tỷ USD vốn FDI đăng ký mới, chiếm gần 67% tổng vốn FDI vào Việt Nam. Các lĩnh vực như sản xuất linh kiện điện tử, cơ khí chính xác, phụ tùng ô tô - xe máy điện… đang được nhiều tập đoàn đa quốc gia, doanh nghiệp FDI chú trọng hỗ trợ và phát triển.

Theo khảo sát của JETRO năm 2024, hơn 56% doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam có kế hoạch mở rộng đầu tư trong 1-2 năm tới. Trong đó, gần một nửa hoạt động trong ngành sản xuất công nghiệp, với ưu tiên hàng đầu là mở rộng chuỗi cung ứng đầu vào tại chỗ.

Hiện nay, Việt Nam có khoảng 1.700 doanh nghiệp FDI hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, chiếm khoảng 40% tổng số doanh nghiệp toàn ngành. Điều này phản ánh rõ mức độ quan tâm và vai trò của Việt Nam ngày càng gia tăng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, tỷ lệ nội địa hóa trong nhiều lĩnh vực vẫn còn khiêm tốn như dệt may - da giày đạt khoảng 45 - 50%, cơ khí chế tạo 15 - 20%, lắp ráp ô tô từ 5 - 20%.

Khoảng hơn 6.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam mới đáp ứng khoảng 10% nhu cầu linh kiện, phụ tùng cho sản xuất trong nước. Nếu chỉ tính riêng các doanh nghiệp Việt Nam, tỷ lệ nội địa hóa chỉ đạt khoảng 15,7%. Thực tế trên cho thấy Việt Nam đang còn nhiều dư địa để phát triển lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cao năng lực sản xuất, tiêu chuẩn sản phẩm, kỹ năng quản trị và liên kết hợp tác sản xuất theo chuỗi của doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp FDI.

Việc thu hút đầu tư FDI có chọn lọc và thúc đẩy kết nối giữa doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp nội địa cũng là yếu tố then chốt trong việc nâng cao năng lực sản xuất công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam.

Khơi thông nguồn lực để doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu

Nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam, Chính phủ ban hành Nghị định số 205/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1/9/2025, nhằm mở rộng chính sách ưu đãi dành cho công nghiệp hỗ trợ. Đây được đánh giá là bước điều chỉnh quan trọng sau gần một thập kỷ, tạo đột phá trong chính sách ưu đãi cho công nghiệp hỗ trợ, khơi thông nguồn lực để doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nghị định mới mở rộng hỗ trợ cho doanh nghiệp sản xuất linh kiện, phụ tùng, vật liệu, đồng thời tăng cường ưu đãi về đất đai, vốn và công nghệ. Theo quy định mới, dự án xây dựng cơ sở nghiên cứu - phát triển sản phẩm công nghiệp hỗ trợ được miễn, giảm tiền thuê đất và hỗ trợ kinh phí đầu tư trang thiết bị. Doanh nghiệp thuộc danh mục ưu tiên phát triển được hỗ trợ tối đa 50 - 70% chi phí nghiên cứu, đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ, kiểm định và xây dựng thương hiệu, cũng như xúc tiến thị trường. Các dự án còn có khả năng tiếp cận nhiều nguồn quỹ, như Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia và Quỹ Phát triển Khoa học - Công nghệ.

Bên cạnh đó, nghị định bổ sung hỗ trợ pháp lý, bảo vệ môi trường, tư vấn mua bán sáp nhập, đồng thời thúc giục thành lập Trung tâm kỹ thuật hỗ trợ phát triển công nghiệp, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực, gia tăng giá trị và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các chuyên gia nhận định, doanh nghiệp đang đứng trước cơ hội mới khi Chính phủ đã mở rộng các ưu đãi về vốn, công nghệ, nhân lực và thị trường, tạo cú hích chiến lược để công nghiệp hỗ trợ Việt Nam bứt tốc trong thời gian tới. Bên cạnh đó, chính quyền các địa phương cũng nỗ lực vào cuộc đồng hành với cộng đồng doanh nghiệp.

Thời gian qua, nhằm thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách, trong đó có Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ từ năm 2016 đến năm 2025. Theo đó, trong giai đoạn 2021-2025, tập trung kết nối, hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trở thành nhà cung ứng sản phẩm cho khách hàng ở trong và ngoài nước, đồng thời xúc tiến đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ.

Phạm vi hỗ trợ bao gồm các hoạt động khảo sát, đánh giá nhu cầu, xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn về kiểm soát chất lượng cho sản phẩm công nghiệp hỗ trợ; tổ chức đánh giá, xác nhận năng lực doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ; tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ; lựa chọn và công nhận các doanh nghiệp có trình độ và quy mô đáp ứng yêu cầu quốc tế; tổ chức các diễn đàn giữa doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam với các doanh nghiệp trong và ngoài nước; xúc tiến thị trường nước ngoài, tham gia chuỗi sản xuất…