Chi tiêu quân sự giảm trong giai đoạn 2012 - 2013…

Theo các số liệu công bố ngày 14/4/2014 của Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), chi phí quân sự trên thế giới trong năm 2012 đã lần đầu tiên sụt giảm xuống 0,4% kể từ năm 1998. Đến năm 2013, sự sụt giảm này đã tăng tốc lên tới 1,9% so với năm 2012.

Nguyên nhân của sự sụt giảm trên được cho là do khủng hoảng kinh tế buộc các nước phương Tây cắt giảm đầu tư vũ khí.

Theo đó, thế giới đã chi 1.750 tỷ USD cho quốc phòng trong năm 2013. Mỹ, quốc gia có khoản ngân sách lớn nhất dành cho quốc phòng, đã giảm 7,8% do kết thúc chiến dịch quân sự tại Iraq và đưa quân ra khỏi Afghanistan cũng như việc cắt giảm tự động các khoản chi tiêu được Quốc hội nước này thông qua vào năm 2011. Đây là lần đầu tiên trong hơn 20 năm qua kể từ sau sự sụp đổ của Liên Xô, Mỹ chiếm dưới 40% chi tiêu quân sự toàn cầu.

Tại châu Âu, các biện pháp thắt lưng buộc bụng do cuộc khủng hoảng tài chính bắt đầu từ năm 2008 cũng đã buộc các thành viên NATO phải cắt giảm 10% chi tiêu quân sự.

Chi tiêu quân sự thế giới giai đoạn 1988-2013 (tỷ USD)

*  Số liệu được tính toán dựa trên số liệu có được của 172 nước trên thế giới. Năm 1991, số liệu bị thiếu hụt do không có được số liệu từ Liên bang Xô viết

                                                                                                                                   Nguồn: www.sipri.org

… nhưng có nguy cơ tăng trở lại

Chi tiêu quân sự trên thế giới có chiều hướng suy giảm trong 2 năm trở lại đây, tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng bất chấp tình hình kinh tế còn khó khăn tại nhiều khu vực, chi phí quốc phòng toàn cầu dự báo sẽ tăng trở lại trong năm 2014.

Nguyên nhân chính làm chi tiêu quốc phòng toàn cầu gia tăng bắt đầu từ năm 2014 được cho là do chi phí quân sự của khu vực Trung Đông, châu Á, Nga và Trung Quốc tiếp tục tăng mạnh.

Trên thực tế thì ngay trong năm 2013 chi tiêu quân sự còn tăng ở nhiều khu vực. Cụ thể, trong khi Mỹ và các đồng minh NATO giảm chi tiêu quân sự thì Trung Quốc lại tăng mạnh. Trung Quốc đã tăng chi quân sự hơn 7,4% trong năm 2013, lên mức 188 tỷ USD và trở thành quốc gia chi tiêu cho quân sự đứng thứ 2 thế giới.

Trung Quốc, Nga và Saudi Arabia là 3 trong số 23 nước có ngân sách quốc phòng tăng hơn gấp đôi kể từ năm 2004. Trong đó, Nga đã tăng chi tiêu quân sự khoảng 4,8%, lên mức 87,8 tỷ USD, chiếm 4,1% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP).

Bên cạnh đó, có thể kể đến Afghanistan ghi nhận diễn biến tăng lớn nhất, 77%, trong bối cảnh hầu hết quân đội nước ngoài rút lui khỏi lãnh thổ nước này vào cuối năm 2014. Tại Trung Đông, các khoản ngân sách tăng 4% trong năm 2013. Tại châu Phi, các khoản chi phí quân sự đã tăng 8,3%.

                 15 nước chi tiêu quân sự nhiều nhất thế giới trong năm 2013 (tỷ USD)                     

* Ghi chú: Số liệu trong [] là số liệu Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm ước tính. a là theo số liệu công bố của IMF, b là số liệu năm 2012 do không có được số liệu năm 2013

Nguồn: www.sipri.org

Mối lo cho châu Á từ Trung Quốc

Theo SIPRI, Trung Quốc nằm trong số hơn 20 quốc gia đã tăng gấp đôi chi tiêu quốc phòng của mình từ năm 2004 đến nay (năm 2013 là 188 tỷ USD). Trong khi đó, theo một báo cáo khác của Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS) có trụ sở tại London (Anh), Trung Quốc sẽ tiếp tục nới rộng cách biệt trong chi tiêu quốc phòng với các nước láng giềng châu Á. Trong năm 2013, chi tiêu quân sự của Trung Quốc chiếm 46% tổng chi tiêu của toàn khu vực. Cũng theo IISS, chi tiêu quốc phòng Trung Quốc hiện gấp 3 lần Ấn Độ. Tổ chức trên cũng ước đoán chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc có thể sánh ngang với Mỹ vào thập niên 2030.

Căng thẳng giữa Trung Quốc và các nước láng giềng leo thang trong thời gian gần đây khi Bắc Kinh ngày càng có thái độ cứng rắn với các tranh chấp lãnh thổ ở biển Hoa Đông và biển Đông, cũng như khu vực biên giới trên bộ với Ấn Độ. Sự gia tăng chi tiêu quân sự của Trung Quốc được cho là sẽ khiến nhiều nước châu Á tham gia vào cuộc chạy đua vũ trang.

Ông Sam Perlo Freeman, Giám đốc nghiên cứu của SIPRI, lấy ví dụ trường hợp của Nhật Bản. Ông cho biết "Những lo ngại của Nhật Bản về sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc, cộng thêm với chính sách của chính quyền đương nhiệm, đã thúc đẩy Tokyo bãi bỏ chính sách đã có từ lâu là giảm bớt dần dần chi tiêu quân sự của mình".

Theo số liệu phân tích của công ty tư vấn chiến lược Avascent, các quốc gia đồng minh của Mỹ ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương là Australia, Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản, Malaysia, Singapore, Hàn Quốc và Thái Lan sẽ đầu tư cho quốc phòng khoảng 1.400 tỷ USD trong giai đoạn 2013-2018, tăng vọt 55% so với giai đoạn 2008-2012 (919,5 tỷ USD).

Châu Âu cũng “đứng ngồi không yên”

Với việc Nga, Trung Quốc không ngừng đẩy mạnh chi tiêu quân sự và với các diễn biến chính trị ở nhiều khu vực trong thời gian qua. Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Anders Fogh Rasmussen ngày 15/5/2014 đã hối thúc các nước thành viên thực thi cam kết và tăng chi tiêu quốc phòng.

Ông Anders Fogh Rasmussen kêu gọi: "Đã đến lúc phải ngừng việc giới hạn ngân sách chi tiêu quốc phòng. NATO cam kết các nước thành viên chi 2% của GDP cho quốc phòng. Chúng ta cần thêm các nguồn tài chính để đạt được mục tiêu này."

Nhiều khả năng thế giới sẽ không tránh khỏi một cuộc chạy đua vũ trang mới. Ngày 16/5, phát biểu bế mạc hội nghị quốc tế bàn về chi phí quốc phòng, tổ chức tại Brussels, Bỉ, ông Alfred-Maurice De Zaias, chuyên gia của Liên hợp quốc về thúc đẩy dân chủ và trật tự quốc tế, đã kêu gọi tất cả các quốc gia cùng giảm bớt chi phí quốc phòng, góp phần lành mạnh hóa các mối quan hệ quốc tế và gìn giữ trật tự và an ninh chung trên thế giới.

Cũng theo ông, Alfred-Maurice De Zaias cần loại bỏ tình trạng tại một số quốc gia, người ta cố tạo ra sự sợ hãi trong dân chúng thông qua những mối đe dọa "giả" về an ninh để có cớ tăng ngân sách cho việc mua sắm vũ khí và các phương tiện chiến tranh, trong đó có cả những loại vũ khí rất hiện đại và đắt tiền.

Trước thực trạng thế giới đang diễn ra cuộc chạy đua vũ trang không hạn chế, khiến chi phí quốc phòng toàn cầu mỗi năm lên tới khoảng 1.750 tỷ USD, ông De Zaias kêu gọi các quốc gia cùng xây dựng mối quan hệ hòa bình, thân thiện, từ đó giúp giảm bớt chi phí quốc phòng để có thêm nguồn tài chính phục vụ sự nghiệp giáo dục, tập trung nguồn lực cho phát triển kinh tế, cải thiện đời sống dân sinh, bảo vệ sức khỏe con người và cải thiện môi trường sống.