Thị trường chứng khoán 2025: Cơ hội hiếm có

VN-Index đã duy trì ổn định trên mốc 1.600 điểm trong nhiều phiên, có những thời điểm vươn tới vùng 1.666 - 1.688 điểm, phản ánh sức cầu mạnh mẽ từ nhà đầu tư. Thanh khoản toàn thị trường thường xuyên đạt 50 - 60 nghìn tỷ đồng mỗi phiên; riêng một tuần giữa tháng 8, tổng giá trị giao dịch trên HOSE vượt 259 nghìn tỷ đồng - mức kỷ lục nhiều năm. Độ sâu thanh khoản này mang lại dư địa hấp thụ các đợt phát hành cổ phiếu, trái phiếu quy mô lớn, tạo nền vững cho doanh nghiệp tính toán phương án huy động vốn.            

Dòng vốn đầu tư nước ngoài (ĐTNN) tiếp tục có tác động đáng kể, dù biến động theo chu kỳ. Thống kê trên sàn HOSE, trong tháng 7, ĐTNN mua ròng khoảng 7.778 tỷ đồng, đảo chiều rõ rệt so với xu hướng bán ròng trước đó. Tuy nhiên, chỉ sang đến giữa tháng 8, nhà ĐTNN đã bán ròng ước khoảng 23.400 tỷ đồng trên sàn này. Theo các chuyên gia phân tích, sự luân chuyển nhanh phản ánh mức độ quan tâm cao của các quỹ quốc tế đối với Việt Nam. Nếu FTSE Russell chính thức nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi vào tháng 10/2025, dự kiến hàng chục tỷ USD từ các quỹ ETF có thể chảy vào, tạo thêm nguồn cầu đáng kể cho phát hành sơ cấp.

Ở bình diện vĩ mô, nền kinh tế ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực. Số liệu từ Cục Thống kê cho thấy, 6 tháng đầu năm 2025, GDP tăng 7,52% - mức cao nhất kể từ 2011; lạm phát được kiểm soát; lãi suất duy trì thấp; giải ngân đầu tư công tăng hơn 40% so với cùng kỳ 2024.

Cùng với đó, hệ thống giao dịch KRX chính thức vận hành từ tháng 5/2025, hiện đại hóa hạ tầng công nghệ và nâng cao cơ chế thanh toán - bù trừ theo hướng tiệm cận chuẩn quốc tế. Cùng với lộ trình triển khai Cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) vào năm 2027, đây là giai đoạn thuận lợi để doanh nghiệp tận dụng thị trường chứng khoán cho huy động vốn.

Cửa sổ mở ra, nhưng điều kiện khắt khe

Thị trường khởi sắc giúp doanh nghiệp có thêm cơ hội tiếp cận vốn, nhưng không đồng nghĩa mọi đợt phát hành đều dễ dàng thành công. Dư âm từ biến cố trái phiếu doanh nghiệp năm 2022 khiến nhà đầu tư vẫn thận trọng đối với "sản phẩm" trái phiếu doanh nghiệp phát hành. Dòng tiền sẵn có, song để thuyết phục được nhà đầu tư, doanh nghiệp cần chứng minh năng lực minh bạch và quản trị chặt chẽ.

Khung pháp lý hiện hành cũng được siết chặt hơn. Nghị định số 65/2022 và Nghị định số 08/2023 đã nâng cao yêu cầu về hồ sơ phát hành, như bản cáo bạch đầy đủ, mục đích sử dụng vốn rõ ràng, cơ chế công bố tiến độ giải ngân minh bạch. Trong khi Nghị định 08 tạm hoãn quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc, tuy nhiên theo lộ trình mới, yêu cầu này sẽ được thực thi trở lại từ năm 2026, cùng với giới hạn về tỷ lệ đòn bẩy tài chính áp dụng từ ngày 1/7/2025. Những tiêu chuẩn này góp phần nâng chuẩn thị trường, bảo vệ nhà đầu tư, nhưng đồng thời buộc doanh nghiệp phải đầu tư nhiều hơn cho hệ thống quản trị, kế toán và công bố thông tin.

Ngoài kênh chứng khoán, vốn từ các quỹ đầu tư tư nhân cũng được quan tâm. Các quỹ thường đồng hành cùng doanh nghiệp trong tái cấu trúc, nâng cao quản trị, chuẩn bị cho IPO. Tuy nhiên, thị trường quỹ tại Việt Nam còn nhỏ, trong khi phần lớn nhà đầu tư cá nhân vẫn thiên về tự giao dịch. Điều này khiến kênh quỹ chưa phát huy hết tiềm năng, nhưng cũng là dư địa để phát triển song hành cùng chứng khoán.

Cửa sổ huy động vốn đang mở, nhưng khả năng đi qua phụ thuộc vào việc doanh nghiệp có đáp ứng đủ điều kiện pháp lý, củng cố niềm tin thị trường và nâng chuẩn quản trị hay không.

Doanh nghiệp cần những bước chuẩn bị nào để biến cơ hội thành hiện thực?

Theo các chuyên gia phân tích, để tận dụng hiệu quả cơ hội hiện nay, doanh nghiệp cần đáp ứng đồng thời nhiều điều kiện then chốt. Trước hết, minh bạch tài chính là yêu cầu hàng đầu. Báo cáo kiểm toán cần được công bố đầy đủ, kịp thời và tiệm cận chuẩn mực quốc tế như IFRS/VFRS. Khi thông tin rõ ràng, chi phí vốn sẽ giảm vì nhà đầu tư yên tâm hơn, sẵn sàng chấp nhận mức định giá hoặc lãi suất hợp lý. Bản cáo bạch minh bạch, giải thích chi tiết mô hình kinh doanh, dự án sử dụng vốn, phương án hoàn vốn giúp củng cố niềm tin.

Tiếp đến, hồ sơ phát hành phải chuẩn hóa. Với cổ phiếu, cần có phương án tăng vốn rõ ràng, đảm bảo quyền lợi cổ đông hiện hữu. Với trái phiếu, các điều kiện như xếp hạng tín nhiệm, tài sản bảo đảm, điều khoản bảo vệ nhà đầu tư và cơ chế công bố tiến độ giải ngân phải được chuẩn bị kỹ lưỡng. Hồ sơ bài bản vừa giảm chi phí vốn, vừa tăng khả năng phân phối thành công.

Quản trị rủi ro kép cũng là một bước then chốt. Về thị trường, doanh nghiệp cần đặt sẵn ngưỡng cảnh báo: nếu VN-Index hoặc nhóm ngành biến động quá mạnh, kế hoạch phát hành nên điều chỉnh hoặc hoãn lại.

Song song, cần có phương án ổn định giá sau phát hành theo đúng quy định để bảo vệ nhà đầu tư. Về tài chính, việc kiểm tra sức chịu đựng với các kịch bản bất lợi về lãi suất, tỷ giá là cần thiết để đánh giá khả năng trả nợ. Khế ước nợ cần được thiết kế cân bằng: vừa đủ chặt để tạo niềm tin, nhưng không quá gò bó, ảnh hưởng vận hành.

Kỷ luật về thời điểm cũng quyết định thành bại. Việc lựa chọn phát hành trong giai đoạn thanh khoản cao, tâm lý tích cực sẽ tăng khả năng thành công. Ngược lại, mở sổ khi khối ngoại bán ròng mạnh hoặc sau các phiên biến động lớn có thể khiến tỷ lệ phân phối thấp. Doanh nghiệp cần tính toán thận trọng, đi nhanh nhưng không nóng vội.

Cuối cùng, nâng chuẩn quản trị và quan hệ nhà đầu tư là yếu tố dài hạn. Trong bối cảnh thị trường hướng tới nâng hạng, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống IR hai ngôn ngữ, triển khai báo cáo ESG theo khung quốc tế, đồng thời duy trì đối thoại thường xuyên với cổ đông và nhà đầu tư tổ chức. Riêng với khối ngoại, việc chủ động cơ cấu sở hữu và duy trì tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng hợp lý sẽ giúp tránh tình trạng “tắc room” - tức khi room ngoại đã kín, dòng vốn quốc tế mới khó có thể chảy vào.

Với nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), lộ trình có thể đi từng nấc: hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị và kiểm toán quốc tế; thử nghiệm huy động vốn qua kênh ngắn hạn có bảo đảm để xây dựng lịch sử tín nhiệm; niêm yết trên UPCoM hoặc HNX trước khi tiến tới HoSE. Một chính sách cổ tức ổn định cùng chiến lược phát triển rõ ràng sẽ là nền tảng để SME dần tiếp cận các kênh vốn chuyên nghiệp.