Cổ phiếu phòng thủ - “pháo đài” bền vững giữa cơn bão thị trường

Căng thẳng địa chính trị tại Trung Đông một lần nữa trở thành tâm điểm, tác động sâu rộng đến các thị trường tài chính toàn cầu. Khi những rạn nứt địa chính trị lan rộng từ vùng tâm chấn ra toàn bộ hệ thống tài chính, phản ứng của thị trường không còn dừng lại ở biến động ngắn hạn của giá tài sản, mà chuyển sang sự dịch chuyển toàn diện trong tư duy đầu tư: từ tìm kiếm lợi nhuận sang gìn giữ giá trị; từ “đuổi theo đà tăng” sang “chọn vị thế phòng thủ”.

Không chỉ cổ phiếu, mà cả vàng, dầu, trái phiếu và tiền tệ cũng trở thành những quân cờ trong bàn cờ vĩ mô đang được định hình lại bởi các diễn biến vượt ngoài khuôn khổ mô hình tài chính truyền thống. Kỳ vọng tăng trưởng bị điều chỉnh xuống, trong khi nỗi lo về lạm phát và chi phí vốn lại gia tăng. Những lực đối nghịch này tạo ra áp lực đáng kể lên các danh mục đầu tư vốn quen với sự ổn định và dòng tiền rẻ.

Tâm lý thị trường trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Sự ưa thích rủi ro dần bị thay thế bởi nhu cầu trú ẩn, khiến dòng tiền chuyển hướng nhanh chóng sang các kênh đầu tư an toàn hơn. Trong bối cảnh đó, tài sản phòng thủ – vốn bị xem là “ít hấp dẫn” trong giai đoạn tăng trưởng – nay trở thành điểm đến giá trị, là chỗ dựa tinh thần và chiến lược cho nhà đầu tư trước những cơn bão bất định.

Trên thị trường chứng khoán (TTCK), dòng tiền đầu tư đang có xu hướng dịch chuyển về các nhóm cổ phiếu phòng thủ – vốn được xem là “vùng trú ẩn” an toàn khi rủi ro gia tăng. Thống kê từ thị trường Mỹ cho thấy, trong quý II/2025, khi chỉ số S&P 500 giảm mạnh, ba nhóm ngành có tính phòng thủ cao vẫn ghi nhận mức tăng trưởng dương đáng chú ý: chăm sóc sức khỏe (Health Care) tăng 6,1%, tiện ích (Utilities) tăng 4,1% và hàng tiêu dùng thiết yếu (Consumer Staples) tăng 4,6%.

Tại TTCK Việt Nam, các mã cổ phiếu của các doanh nghiệp tiện ích điện, nước, doanh nghiệp cung cấp thực phẩm và dịch vụ y tế thiết yếu vẫn giữ được xu hướng tăng trưởng ổn định. Theo thống kê từ FiinTrade, hiệu suất trung bình của các quỹ cổ phiếu đạt +7,4% trong tháng 5/2025 - mức cao nhất trong 12 tháng qua.

Đáng chú ý, hiệu suất của các quỹ thụ động tiếp tục duy trì tích cực trên diện rộng, đặc biệt là các quỹ ETF tham chiếu theo VN30 hoặc các chỉ số có tỷ trọng lớn ở VIC, VHM, VRE, GEX - đây là những cổ phiếu có mức tăng giá nổi bật trong thời gian qua.

Theo đánh giá của các chuyên gia chứng khoán, trong bối cảnh có nhiều yếu tố bất định, nhà đầu tư nên giữ danh mục ở trạng thái cân bằng, tránh gia tăng tỷ trọng quá mức và cần ưu tiên chiến lược quản trị rủi ro. Các cổ phiếu thuộc nhóm ngành có thanh khoản cao, triển vọng kinh doanh ổn định và ít chịu ảnh hưởng bởi yếu tố địa chính trị - như bán lẻ, công nghệ, và bất động sản - có thể được cân nhắc nắm giữ trong giai đoạn thị trường điều chỉnh tích lũy.

Các doanh nghiệp trong ngành tiện ích, y tế hay thực phẩm thường có dòng tiền mặt dồi dào, ít bị tác động bởi chu kỳ kinh tế hoặc khủng hoảng chính trị, từ đó duy trì khả năng chi trả cổ tức ổn định - yếu tố quan trọng giúp giữ chân dòng tiền trong giai đoạn thị trường biến động mạnh.

Thực tế hiện nay, TTCK Việt Nam không chịu ảnh hưởng quá lớn từ diễn biến chiến sự tại Trung Đông. Mặc dù thanh khoản có dấu hiệu suy giảm khi tâm lý nhà đầu tư vẫn thận trọng trước các biến động khó lường trên thế giới, nhưng thị trường vẫn duy trì trạng thái cân bằng cung - cầu, và chỉ số VN-Index giằng co trong biên độ hẹp quanh ngưỡng 1.350 điểm.

Một trong những động lực thúc đẩy thị trường đến từ sự điều hành tích cực của Chính phủ, với nhiều chính sách đột phá và quyết liệt nhằm cải cách nền kinh tế. Bên cạnh đó, triển vọng kinh doanh của các doanh nghiệp niêm yết trong năm 2025 đang dần có tín hiệu khởi sắc. Thanh khoản hệ thống cũng duy trì ở mức dồi dào, thể hiện qua việc lãi suất liên ngân hàng liên tục giảm sâu - cho thấy môi trường lãi suất thấp tiếp tục là nền tảng vững chắc cho các kênh đầu tư tài chính - chứng khoán.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh TTCK trong nước có thể bước vào nhịp điều chỉnh kỹ thuật sau đợt tăng nóng, cổ phiếu phòng thủ đóng vai trò là “lá chắn” giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro.

Tuy nhiên, việc lựa chọn mã cụ thể cần dựa trên các yếu tố nội tại doanh nghiệp, mức định giá hợp lý và xu hướng dòng tiền. Những cổ phiếu có nền tảng kinh doanh vững vàng, thị phần lớn và chính sách cổ tức đều đặn sẽ tiếp tục là điểm tựa an toàn trong danh mục đầu tư dài hạn.

Tiền mặt - “tấm đệm” chiến lược song hành cùng cổ phiếu phòng thủ

Bên cạnh việc tăng cường nắm giữ cổ phiếu phòng thủ, nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước đang duy trì tỷ lệ tiền mặt cao trong danh mục đầu tư. Theo số liệu từ các công ty chứng khoán lớn tại Việt Nam, tỷ lệ giữ tiền mặt trung bình hiện chiếm khoảng 20-30%, tăng rõ rệt so với mức 10-15% trong quý đầu năm. Chiến lược này giúp nhà đầu tư duy trì khả năng thanh khoản cao, sẵn sàng tận dụng cơ hội khi thị trường điều chỉnh sâu hoặc xuất hiện các tín hiệu tích cực từ chính trị - kinh tế.

Phát biểu tại talkshow “Biến động chứng khoán nửa cuối năm 2025”, GS.TS. Nguyễn Hữu Huân - Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh đánh giá thị trường tài chính toàn cầu hiện đang bị chi phối mạnh bởi các yếu tố địa chính trị và chính sách thương mại của Mỹ.

“Diễn biến thị trường có thể thay đổi chỉ trong một dòng tweet của Tổng thống Trump – đỏ lửa hoặc xanh trở lại. Những chính sách thuế quan không chỉ tác động ngắn hạn mà còn làm thay đổi dòng chảy dòng tiền toàn cầu, khiến nhà đầu tư quốc tế có thể rút vốn khỏi các thị trường mới nổi như Việt Nam để quay về Mỹ,” ông nhận định.

Trước những yếu tố bất định trên toàn cầu, nhiều chuyên gia chứng khoán khuyến nghị rằng việc cân bằng giữa tiền mặt và cổ phiếu là điều quan trọng nhất lúc này. Cách tiếp cận này giúp nhà đầu tư hạn chế tổn thất trong các nhịp giảm mạnh, đồng thời duy trì được nguồn lực để tái đầu tư khi thị trường xuất hiện cơ hội rõ ràng hơn.

Nhiều nhà đầu tư cá nhân cũng chia sẻ quan điểm thận trọng, không “đánh cược” vào các tài sản có độ biến động cao, mà ưu tiên bảo toàn vốn, hướng đến hiệu suất bền vững trong dài hạn.

Trong bối cảnh bất ổn chính trị toàn cầu leo thang, xu hướng chuyển dịch dòng tiền sang các tài sản an toàn và bền vững ngày càng rõ nét. Quản trị rủi ro tiếp tục là yếu tố then chốt, đặc biệt là với các danh mục hướng vào nhóm cổ phiếu ít chịu tác động từ địa chính trị như bán lẻ, công nghệ và bất động sản.