Đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương

Sáng 26/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Phát biểu giải trình tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, theo kế hoạch, Chính phủ sẽ trình dự án Luật này vào Kỳ họp thứ 10 cuối năm nay.

Tuy nhiên, do yêu cầu cấp bách triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cũng như Nghị quyết số 66-NQ/TW, Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị và các nghị quyết của Quốc hội; đặc biệt là đáp ứng mô hình địa phương 2 cấp dự kiến hoạt động chính thức từ ngày 1/7/2025, Chính phủ đã phải điều chỉnh kế hoạch, trình Quốc hội thông qua Luật tại Kỳ họp lần này. "Bộ Tài chính đã rất nỗ lực, cố gắng hoàn thiện dự án Luật đảm bảo chất lượng, trong thời gian ngắn để trình Quốc hội", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Tại phiên thảo luận, nhiều đại biểu quan tâm tới quy định về phân cấp nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Về vấn đề này, Bộ trưởng khẳng định, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu và báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội chưa quy định tỷ lệ phân chia các khoản thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương trong Luật, trừ khoản thu tiền đất, tiền thuê đất được phân chia từ dự toán ngân sách năm 2026.

Trong năm 2026, khi luật có hiệu lực, Chính phủ sẽ xây dựng trình Quốc hội quy định tỷ lệ phân chia giữa các khoản thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương phù hợp, đảm bảo ổn định lâu dài.

Theo Bộ trưởng, vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương đã được Trung ương chỉ đạo tại Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương và Kết luận số 93 của Bộ Chính trị. Theo đó, đến năm 2030, ngân sách trung ương phải chiếm từ 58-60% trong tổng chi ngân sách. Việc phân chia tiền sử dụng đất giữa Trung ương và địa phương cũng thực hiện theo Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Do đó, trong Luật lần này phải quy định nội dung trên để thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị trong thời gian tới.

Dự thảo Luật quy định, phân chia tiền sử dụng đất, tiền thuê đất giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương thống nhất trong cả nước theo Nghị quyết số 18-NQ/TW. Trên thực tế, Luật Thủ đô mới được Quốc hội thông qua năm 2024 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025 và hiện nay, TP. Hà Nội cũng đang tập trung vào nhiều dự án, công trình trọng điểm.

Do đó, Bộ trưởng cho hay, Bộ Tài chính trên cơ sở tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội sẽ rà soát, nghiên cứu và báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội tiếp thu nội dung TP. Hà Nội được giữ lại 100% tiền sử dụng đất, tiền thuê đất theo quy định của Luật Thủ đô.

Tắng tính chủ động, linh hoạt trong điều hành

Trước vấn đề phân cấp, phân quyền liên quan đến chi ngân sách và dự toán ngân sách, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng làm rõ, thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về tăng cường phân cấp, phân quyền, dự thảo Luật quy định, Quốc hội quyết định tổng thể về cơ cấu lớn dự toán ngân sách nhà nước, phân bổ ngân sách trung ương như: chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên. Chi tiết cụ thể theo từng lĩnh vực thu, chi giao Thủ tướng Chính phủ quyết định bao gồm cả lĩnh vực thực hiện theo Nghị quyết của Đảng như: lĩnh vực giáo dục đào tạo, dạy nghề, khoa học, công nghệ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, để đảm bảo tính chủ động, linh hoạt trong điều hành ngân sách nhà nước, dự thảo Luật lần này cũng quy định thẩm quyền của Chính phủ điều chỉnh dự toán thu chi giữa các bộ, cơ quan Trung ương và một số địa phương nhưng không làm tăng tổng mức vay, bội chi ngân sách nhà nước đã được Quốc hội quyết định bao gồm cả việc quyết định sử dụng số dự kiến tăng thu ngân sách trong năm.

Theo Bộ trưởng, quy định này được xây dựng từ những vấn đề phát sinh từ thực tiễn nhằm tạo chủ động, linh hoạt và kịp thời trong quản lý cũng như điều hành ngân sách, cắt giảm thủ tục hành chính. Đặc biệt là nâng cao chất lượng và trách nhiệm của các cấp, các ngành, các địa phương, tăng cường kiểm tra, giám sát và có chế tài xử lý nghiêm các vi phạm về tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Bộ trưởng nhấn mạnh, việc điều chỉnh phân cấp, phân quyền tại dự thảo Luật lần này có đột phá rất lớn.

Hiện nay, Bộ Tài chính đang phối hợp với Ủy ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu để đảm bảo phân cấp, phân quyền tối đa cho các cấp, các ngành trong bối cảnh nỗ lực thực hiện mục tiêu tăng trưởng trên 8% trong năm nay cũng như tăng trưởng hai con số vào giai đoạn 2026-2030. Đồng thời, đảm bảo phù hợp với Hiến pháp và các quy định của pháp luật có liên quan.

"Cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra rất thận trọng, sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, báo cáo Quốc hội trước khi bấm nút thông qua", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho hay.