Những đảng viên đầu tiên của cơ quan Bộ Tài chính

Sau ngày Hồ Chủ tịch đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, cùng với việc phải đương đầu với muôn vàn khó khăn, thách thức, chính quyền non trẻ phải đương đầu với các thế lực ngoại bang và các dư đảng núp bóng. Bằng nhiều thủ đoạn nham hiểm và thâm độc, kẻ thù có chung một mục đích là tiêu diệt Đảng Cộng sản, lập lại ách thống trị và thủ tiêu chính quyền nhân dân.

Để giữ vững thành quả Cách mạng, Đảng ta mà đứng đầu là Hồ Chủ tịch đã thực hiện nhiều biện pháp mềm dẻo, khôn khéo. Ngày 11/11/1945, Đảng ra tuyên bố “tự giải tán”, thực chất là rút vào hoạt động bí mật. Để công khai tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin và đường lối, chính sách của Đảng, Đảng lập ra Hội Nghiên cứu chủ nghĩa Mác ở Đông Dương. Ngày 05/11/1945, Đảng ra tờ Sự thật kế tục báo Cờ giải phóng. Ngày 25/11/1945, Trung ương Đảng đã ra “Chỉ thị kháng chiến kiến quốc", nêu rõ: "Về Đảng, phải duy trì hệ thống tổ chức bí mật hay bán công khai của Đảng, tuyển thêm đảng viên... thành lập chi bộ trong quân đội, phối hợp sự hoạt động bí mật với hoạt động công khai…”.

Từ thời điểm cuối năm 1945 đến đầu năm 1946, ở cơ quan Bộ Tài chính chỉ có một đảng viên, đó là đồng chí Bộ trưởng Phạm Văn Đồng. Tháng 3 năm 1946, đồng chí Phạm Văn Đồng được Đảng phân công chuyển sang làm nhiệm vụ khác. Đồng chí Lê Văn Hiến được Chính phủ bổ nhiệm giữ chức Bộ trưởng Bộ Tài chính, số lượng đảng viên ở cơ quan Bộ Tài chính tại thời điểm này có 2 đồng chí, đó là đồng chí Lê Văn Hiến và đồng chí Trịnh Văn Phú phụ trách phòng Bí thư lãnh đạo Bộ.

Do số lượng đảng viên không đủ điều kiện để thành lập chi bộ đảng riêng, nên các đồng chí đảng viên ở cơ quan Bộ Tài chính sinh hoạt ghép với chi bộ khác, đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Đảng Đoàn Chính phủ. Thời gian này, tổ chức và biên chế của cơ quan Bộ Tài chính không ngừng được mở rộng, bao gồm những nhân sỹ trí thức yêu nước như Thứ trưởng Trịnh Văn Bính, cố Viện trưởng Viện Khoa học Tài chính Vũ Ngọc Khuê và một số cán bộ, công chức từng có kinh nghiệm làm công tác tài chính dưới chế độ cũ. 

Kháng chiến toàn quốc bùng nổ đêm 19/12/1946. Như các ngành trọng yếu khác của đất nước, cơ quan Bộ Tài chính đã thực hiện việc tản cư lên chiến khu Việt Bắc. Thực ra, từ giữa năm 1946, Nhà máy in tiền đầu tiên (tiền thân là Nhà in Tô - Panh Hà Nội) đã được bí mật chuyển lên đồn điền Chi Nê (Hòa Bình); cuối năm 1946, các phương tiện, máy móc của Sở Ấn loát được di chuyển dần lên Tuyên Quang.

Hệ thống ngành Tài chính không ngừng được mở rộng đồng nghĩa với lực lượng cán bộ, viên chức được tăng cường và có nhiều người là đảng viên. Tuy nhiên, trong thời điểm này các đơn vị trực thuộc Bộ Tài chính không hoạt động tập trung mà ở rải rác nhiều nơi thuộc các tỉnh Tuyên Quang, Thái Nguyên, Phúc Yên, Vĩnh Yên, Phú Thọ... do vậy, đảng viên ở các chi bộ này sinh hoạt trực thuộc các Đảng bộ địa phương nơi đơn vị đóng trụ sở (thời kỳ này các tổ chức cơ sở Đảng đều rút vào hoạt động bí mật).

Từ giữa năm 1947, do yêu cầu phải mở rộng hoạt động, đảm bảo công tác hậu cần kháng chiến khi công cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp những tháng đầu vô cùng gian nan, tổ chức bộ máy của Bộ Tài chính tiếp tục được củng cố, kiện toàn. Trung ương đã điều động một số cán bộ làm công tác tài chính ở các Bộ, ngành Trung ương và địa phương tăng cường, bổ sung cho Bộ Tài chính. Lực lượng cán bộ, công chức, viên chức của cơ quan Bộ tăng thêm đáng kể, trong số này có một số đảng viên như: Đồng chí Hoàng Minh, Huyện uỷ viên Vĩnh Bảo, Liên tỉnh Hải Phòng - Kiến An; đồng chí Nguyễn Văn Mạnh, từ Liên khu 3 về; đồng chí Đỗ Thu, phụ trách phòng Thi đua - Tuyên truyền. Như vậy, số lượng các đảng viên ở cơ quan Bộ Tài chính đã tăng lên, dù chưa nhiều. Đa phần các đảng viên mới được rèn luyện, trưởng thành từ cơ sở, là nền tảng quan trọng để ra đời tổ chức cơ sở đảng đầu tiên của cơ quan Bộ Tài chính.

Tổ chức cơ sở đảng cơ quan Bộ Tài chính thời kỳ hoạt động bí mật

Do vẫn trong thời kỳ hoạt động bí mật nên cuối năm 1947, Chi bộ đầu tiên của cơ quan Bộ Tài chính được thành lập với tên gọi là “Hội cán bộ tiết kiệm” gồm 5 đồng chí: Lê Văn Hiến, Trịnh Văn Phú, Đỗ Thu, Hoàng Minh và Nguyễn Văn Mạnh. Đồng chí Trịnh Văn Phú giữ chức Bí thư. Chi bộ Tài chính trực thuộc Liên chi IV, thuộc Ban Cán sự Việt Minh.

Tháng 2/1949, “Hội cán bộ tiết kiệm” (tên gọi của Chi bộ Tài chính) bổ sung thêm đồng chí Đỗ Trọng Kim, vậy là có 6 đảng viên. Tới tháng 11 năm 1949, số lượng đảng viên của Chi bộ Tài chính đã nâng lên 14 người, trong đó Bí thư là đồng chí Nguyễn Lẫm.

Thời gian từ cuối năm 1949 đến năm 1950, Chi bộ Tài chính đã phát triển, kết nạp thêm được một số đảng viên mới, đồng thời một số đảng viên tiếp tục được điều động từ nơi khác đến, nên số lượng đảng viên được tăng lên đáng kể. Đến tháng 6 năm 1950, Chi bộ cơ quan Bộ Tài chính có 48 đồng chí. Ban Chi uỷ gồm 5 đồng chí, bao gồm: Bộ trưởng Lê Văn Hiến; các đồng chí Nguyễn Lẫm, Đỗ Thu, Nguyễn Tập và Đỗ Trọng Kim. 

Và thời kỳ chuẩn bị ra công khai

Ngày 21/01/1950, Hội nghị toàn quốc của Đảng khai mạc, đề ra 10 nhiệm vụ công tác trong năm, chủ trương đưa chiến tranh chính quy lên ngang với chiến tranh du kích làm phá sản kế hoạch Rơve của thực dân Pháp. Thu - Đông năm 1950, Đảng ta chủ trương mở chiến dịch Biên Giới, phá tan vòng vây của chủ nghĩa đế quốc, giải phóng một vùng rộng lớn đất đai Cao – Bắc – Lạng, Hà – Tuyên – Thái. Cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện ngày càng phát triển, đẩy thực dân Pháp vào thế bị động, lúng túng.

Chiến thắng Biên Giới tháng 10/1950 đã tạo bước ngoặt lớn cho Đảng và dân tộc. Con đường chi viện của anh em, bè bạn khối các nước XHCN cho cuộc kháng chiến trường kỳ của chúng ta được khơi thông. Thế và lực của ta đã khác.

Tháng 2/1951, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II đã tổng kết quá trình kháng chiến chống thực dân Pháp và hoàn thiện đường lối cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Đại hội quyết định đưa Đảng ra hoạt động công khai với tên gọi là Đảng Lao động Việt Nam, thông qua Chính cương, Tuyên ngôn và Điều lệ Đảng, bầu đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch Đảng, đồng chí Trường Chinh làm Tổng Bí thư.

Với Chi bộ cơ quan Bộ Tài chính, ngoài việc thực hiện xuất sắc nhiệm vụ chính trị là đảm bảo nguồn lực cho cuộc kháng chiến, góp phần quan trọng vào những thắng lợi dồn dập trên các mặt trận, lĩnh vực, việc có gần bốn năm hình thành, phát triển trong điều kiện bí mật đã trui rèn thêm bản lĩnh chính trị, phẩm chất, chuyên môn của người làm tài chính cách mạng “cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư” cho những đảng viên tầng lớp tiên phong. Đây xứng đáng là hạt nhân của toàn Ngành cho thời kỳ mới của kháng chiến cũng như thời kỳ chính thức ra hoạt động công khai, theo Chính cương, Điều lệ và Tuyên ngôn của Đảng Lao động Việt Nam tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II.