Giải mã “nút thắt” để logistics xanh bứt tốc

Thanh Hằng

Mặc dù nhiều mô hình trên thế giới đã chứng minh logistics xanh có thể mang lại giá trị lớn, tại Việt Nam, hành trình chuyển đổi vẫn còn nhiều “nút thắt” cần tháo gỡ. Hạ tầng chưa đồng bộ, chi phí đầu tư cao, nhận thức doanh nghiệp còn hạn chế… là những rào cản chính khiến logistics xanh chưa phát huy hết tiềm năng. Giải quyết các thách thức này được xem là bước then chốt để Việt Nam bứt tốc, nâng sức cạnh tranh và phát triển bền vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Khoảng cách giữa kỳ vọng và thực tế

Trong bối cảnh xu hướng logistics xanh đang định hình rõ nét trên bản đồ thương mại toàn cầu, Việt Nam được xem là một thị trường giàu tiềm năng, nhưng quá trình chuyển đổi vẫn chưa đạt tốc độ kỳ vọng. Hạ tầng logistics còn thiếu đồng bộ, chi phí đầu tư ban đầu cao cùng sự dè dặt của nhiều doanh nghiệp khiến hành trình này chưa tạo ra những đột phá cần thiết.

Giải mã “nút thắt” để logistics xanh bứt tốc - Ảnh 1

Chia sẻ tại Diễn đàn Logistics xanh - Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025”, ông Đào Trọng Khoa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) nhấn mạnh, trong bối cảnh kinh tế thế giới đang đối mặt với những biến động chưa từng có, từ đứt gãy chuỗi cung ứng, biến động tỷ giá, chi phí vận tải tăng cao, đến các rào cản kỹ thuật như thuế carbon và tiêu chuẩn ESG từ các thị trường lớn như Hoa Kỳ và châu Âu, ngành logistics Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ mang tính lịch sử.

“Chuyển đổi xanh không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc để DN logistics Việt Nam hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định vị thế”, ông Đào Trọng Khoa khẳng định.

Tuy nhiên, ông Khoa cũng chỉ ra rằng thực tế hiện nay bức tranh tổng thể vẫn tồn tại nhiều gam trầm như chi phí logistics cao, liên kết giữa các doanh nghiệp chưa chặt chẽ, mạng lưới logistics nội địa thiếu doanh nghiệp dẫn dắt, chuyển đổi số còn sơ khai, nhân lực chất lượng cao còn khan hiếm.

Những hạn chế này càng bộc lộ rõ khi chuỗi cung ứng toàn cầu liên tục hứng chịu các “cú sốc” như đại dịch Covid-19, xung đột Nga - Ukraine, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung hay quá trình tái cấu trúc thương mại toàn cầu. Hệ quả là chi phí logistics leo thang, nguồn cung thiếu ổn định, thời gian giao hàng kéo dài, đặc biệt gây áp lực cho khối doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn hạn chế về nguồn lực.

Tại Tọa đàm "Đổi mới để thích ứng: Nâng cao vai trò của Việt Nam trong hệ thống logistics toàn cầu", ông Hoàng Quốc Anh - Phó Tổng Thư ký Hội thành viên độc lập Hội đồng Quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VNIDA) cho rằng, logistics xanh tại Việt Nam đang chịu nhiều lực cản, từ thiếu hệ thống trạm sạc và phương tiện thân thiện môi trường, hạn chế nhận thức của khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, đến rủi ro biến động giá tín chỉ carbon và nguy cơ “tẩy xanh” làm xói mòn niềm tin thị trường.

“Nếu không có chính sách hỗ trợ đủ mạnh, đi kèm cam kết chuyển đổi thực chất của doanh nghiệp, logistics xanh khó có thể trở thành đòn bẩy nâng sức cạnh tranh và khai mở cơ hội từ thị trường carbon đang hình thành”, ông Hoàng Quốc Anh nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, Logistics xanh thực sự phát triển tại Việt Nam vẫn còn nhiều nút thắt cần tháo gỡ như kết nối vùng sâu vùng xa còn hạn chế, thị trường logistics phân mảnh, chi phí cao, tiêu chuẩn ESG chưa được áp dụng phổ biến, và khoảng cách đáng kể trong chuyển đổi số cũng như kỹ năng phân tích chuỗi cung ứng ứng dụng AI…

Ba nút thắt then chốt để logistics xanh bứt tốc

Tại Việt Nam, logistics xanh mới chỉ ở giai đoạn khởi động. Nhiều doanh nghiệp còn lúng túng do thiếu khung chính sách đồng bộ, chi phí đầu tư chuyển đổi cao và hạ tầng hỗ trợ chưa đáp ứng. Các yêu cầu về báo cáo phát thải, đo lường “dấu chân carbon” hay tiếp cận thị trường tín chỉ carbon vẫn còn xa lạ với phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ, lực lượng chiếm tới hơn 90% ngành logistics hiện nay.

Theo ông Hoàng Quốc Anh, để bứt tốc trong cuộc đua xanh hóa, cần giải quyết ba nút thắt then chốt sau như hoàn thiện hành lang pháp lý, từ chuẩn hóa quy định về phát thải đến cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tham gia thị trường carbon trong nước; đẩy mạnh đầu tư hạ tầng xanh, bao gồm các trạm sạc, phương tiện vận tải điện, kho bãi tiết kiệm năng lượng; xây dựng cơ chế hỗ trợ tài chính - tín dụng xanh, giúp doanh nghiệp có nguồn lực chuyển đổi công nghệ, đào tạo nhân lực và triển khai mô hình logistics thân thiện môi trường.

Một số sáng kiến đã xuất hiện, như dự án xe máy điện giao hàng của Selex Motors, hay thử nghiệm sử dụng nhiên liệu sinh học tại cảng biển phía Nam. Tuy nhiên, để biến logistics xanh thành lợi thế cạnh tranh quốc gia, Việt Nam cần một chiến lược tổng thể gắn với lộ trình phát triển kinh tế xanh và cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Cùng quan điểm, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho rằng, xây dựng chiến lược phù hợp định hướng xanh hóa là nền tảng để logistics trở thành động lực thúc đẩy chuỗi cung ứng bền vững. Đặc biệt, chiến lược này phải gắn với lộ trình cụ thể, thường xuyên được rà soát và điều chỉnh dựa trên biến động thị trường.

Bên cạnh đó, đầu tư nâng cấp hạ tầng, đổi mới phương tiện vận tải, áp dụng công nghệ tiên tiến và tăng cường hợp tác trong chuỗi cung ứng là những trụ cột quan trọng. Đây là giải pháp giảm phát thải, tối ưu chi phí, đồng thời nâng cao sức cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe từ các thị trường nhập khẩu.