Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang tác động mạnh mẽ, mang lại cả cơ hội và sức ép về việc ưu tiên ứng dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp thông minh. Trong bối cảnh đó, phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là bước đi tất yếu để ngành nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, thân thiện với môi trường và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đảng, Nhà nước luôn quan tâm và thường xuyên có các chủ trương, đường lối, chính sách phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn, trong đó có nhiều văn bản đề cập đến phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Điển hình là Quyết định số 540/QĐ-TTg ngày 19/6/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt đề án Phát triển khoa học và ứng dụng, chuyển giao công nghệ thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp đến năm 2030.

Đi theo kim chỉ nam là các chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, ngành nông nghiệp đã áp dụng nhiều giải pháp, chuyển từ tư duy sản xuất sang tư duy kinh tế, chuyển từ tư duy kinh tế tuyến tính sang tư duy kinh tế tuần hoàn với mục tiêu nông nghiệp xanh, môi trường xanh trong nền kinh tế xanh.   

Đến nay, tại nhiều địa phương, mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp đã được áp dụng, mang lại hiệu quả tích cực. Ví dụ như mô hình ứng dụng dịch vụ cơ giới thu gom rơm rạ làm nguyên liệu sản xuất nấm thức ăn chăn nuôi và phân bón hữu cơ tại một số địa phương thuộc vùng trung du, đồng bằng Bắc Bộ và một số địa phương Tây Nam Bộ.

Cùng với đó, Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới với nhiều quốc gia và khu vực kinh tế, trong đó có những cam kết về tiêu chuẩn an toàn môi trường sinh thái.

 

"Chúng ta còn thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích cụ thể cho mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp".

Ông Hà Văn Thắng - Chủ tịch Hội đồng doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam.

Tuy nhiên, tại Diễn đàn Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp diễn ra ngày 16/7, ông Hà Văn Thắng - Chủ tịch Hội đồng doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam (VCAC) cho rằng, việc triển khai kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp còn tồn tại không ít khó khăn. Hiện chúng ta còn thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích cụ thể cho mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp; các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn khó khăn trong tiếp cận vốn để đầu tư cho công nghệ tái chế, xử lý chất thải.

Thực tế chúng ta cũng còn thiếu liên kết vùng và chuỗi giá trị, bởi các doanh nghiệp chủ yếu hoạt động đơn lẻ, thiếu hợp tác với nông dân và các bên liên quan. Cùng với đó, nhận thức và trình độ quản trị của các doanh nghiệp còn hạn chế trong khi kinh tế tuần hoàn lại đòi hỏi tư duy hệ thống, đổi mới quản lý và sản xuất.

Nói về những trở ngại phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, ông Hoàng Quang Phòng – Phó Chủ tịch VCCI bày tỏ quan điểm, vấn đề lớn nhất là đất đai và vốn. Cụ thể, việc tiếp cận đất đai và quy hoạch sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, hợp tác xã gặp nhiều hạn chế, yêu cầu tài sản thế chấp và thủ tục tiếp cận tín dụng còn phức tạp; tín dụng theo chuỗi nông nghiệp chưa được áp dụng phổ biến; khả năng xử lý rủi ro tín dụng thấp, chưa gắn với bảo hiểm nông nghiệp.

 

"Trở ngại lớn nhất đối với phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là vốn và đất đai".

Ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch VCCI 

Phó Chủ tịch VCCI cho biết thêm, quy mô sản xuất nhỏ lẻ đang là rào cản cho việc áp dụng hình thức sản xuất khép kín, tập trung với diện tích canh tác lớn. Thêm vào đó, người tiêu dùng chưa thực sự tin tưởng sản phẩm sản xuất hữu cơ; trình độ, năng lực tiếp cận khoa học và công nghệ còn nhiều hạn chế…

Tư duy kinh tế tuần hoàn không chỉ là một chiến lược sản xuất nông nghiệp, mà còn là một triết lý quản lý tối ưu hóa tài nguyên, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững với mục tiêu giảm thiểu lãng phí và tối đa hóa giá trị các nguồn lực đa dạng. Tư duy tuần hoàn cũng không chỉ mang đến lợi ích kinh tế, đem lại thu nhập tăng thêm cho người nông dân, mà hơn thế nữa, còn góp phần bảo vệ hệ sinh thái và xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại.

Để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, rõ ràng nhiều nút thắt trên cần được cởi trói.

Cơ quan quản lý Nhà nước, chính quyền các địa phương cần là “người dẫn đường” để dẫn dắt, định hướng, xây dựng chính sách, hỗ trợ nguồn lực, tạo động lực để thu hút các tổ chức, cá nhân đầu tư vào nông nghiệp tuần hoàn.

Trong đó, nền tảng hỗ trợ đầu tiên cần có là khung pháp lý hoàn thiện hỗ trợ doanh nghiệp, nông dân tiếp cận đất đai, vốn thuận lợi hơn, để khuyến khích nông hộ chuyển đổi theo mô hình bền vững.

Giải quyết bài toán thiếu vốn trong sản xuất, có thể nghiên cứu triển khai thí điểm mô hình cho vay thế chấp bằng hợp đồng liên kết sản xuất và thu mua nông sản giữa doanh nghiệp với hợp tác xã, đây là mô hình cho vay liên kết theo hợp đồng 3 bên giữa: Ngân hàng - doanh nghiệp đầu chuỗi liên kết thu mua nông sản – hợp tác xã, nông dân.

Nhà nước cũng cần hỗ trợ chương trình phát triển thị trường cho các sản phẩm ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, tổ chức quảng bá, xúc tiến thương mại cho các sản phẩm ứng dụng các giải pháp và tiến bộ khoa học trong sản xuất nông nghiệp tuần hoàn.

Đồng thời, cần có cơ chế chính sách đặc biệt cho các ý tưởng và mô hình đổi mới sáng tạo áp dụng các giải pháp mới trong quá trình xử lý chất thải tái chế, tái sử dụng.

Quan trọng hơn, các doanh nghiệp, doanh nhân – những chủ thể chính của kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp - cần nhìn nhận đúng sứ mệnh, nâng cao năng lực và phát huy vai trò của mình để hiện thực hóa khát vọng nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp bền vững, nông nghiệp sinh thái.