Dữ liệu của Nhật Bản cho thấy, từ cuối tháng 4 đến nay, giá bán lẻ của một túi gạo 5kg đã tăng khoảng 0,1% so với tháng trước, gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Do nguồn cung gạo trong nước khan hiếm và giá vẫn ở mức cao, Nhật Bản chuyển hướng sang nguồn cung nước ngoài, tăng nhập khẩu gạo từ các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan.

Theo Nikkei, Tập đoàn Tân Long (Việt Nam) có kế hoạch xuất khẩu hơn 20.000 tấn gạo sang Nhật Bản trong năm 2025, gấp hơn 4 lần tổng lượng xuất khẩu của năm ngoái, đủ đáp ứng nhu cầu gạo hàng năm của 400.000 người.

Sản phẩm chủ yếu của Tân Long là xuất gạo Indica hạt dài; tuy nhiên, vào mùa thu năm ngoái, Tập đoàn này bắt đầu giới thiệu gạo Japonica hạt ngắn vào Nhật Bản. Khảo sát tại một cửa hàng tạp hóa ở Kanagawa (Nhật Bản), một túi gạo Việt Nam 5kg của Tân Long có giá khoảng 3.200 Yên (tương đương 593.664 đồng), rẻ hơn 20% so với giá bán lẻ gạo trung bình tại Nhật Bản.

Nhật Bản đã trải qua tình trạng thiếu gạo trong hơn nửa năm qua, bắt đầu ảnh hưởng đến đời sống người dân. Công ty TNHH Thương mại Kanematsu (Nhật Bản) đã bắt đầu nhập khẩu gạo vào tháng 3/2025, chủ yếu từ Mỹ.

Đến nay, Công ty cho biết, có kế hoạch tăng cường nhập khẩu gạo từ Việt Nam trong tương lai, bởi: “Gạo Việt Nam không chỉ có giá thành hợp lý mà còn được sử dụng phổ biến tại các nhà hàng Nhật Bản ở Châu Á".

Phần lớn gạo Việt Nam do Kanematsu nhập khẩu dự kiến sẽ được bán buôn cho các nhà hàng, một số cung cấp cho các siêu thị và nhà bán lẻ. Giá bán lẻ của một túi gạo Việt Nam 5kg sẽ dao động từ 3.500 Yên đến 4.500 Yên.

Bên cạnh đó, Bộ Ngoại thương Thái Lan tổ chức Hội nghị Gạo Thái Lan tại Bangkok vào tháng trước, thu hút khoảng 500 đại diện từ hơn 30 quốc gia, bao gồm Nhật Bản. Về mặt giá cả, gạo Thái Lan cũng có giá cả hợp lý. Trong một siêu thị ở Bangkok, các loại gạo Japonica trồng tại Thái Lan như Sasanishiki được bán với giá 230 baht (183.453,92 đồng) cho một túi 5kg, bằng một phần tư giá bán lẻ tại Nhật Bản.

Về sự cạnh tranh giá cả, có thể lý giải, các vùng sản xuất lúa gạo ở Đông Nam Á như Việt Nam và Thái Lan thường có hai mùa thu hoạch. Một số vùng ở miền Nam Việt Nam và miền Trung Thái Lan thậm chí có ba mùa, tức là năng suất cao hơn và giá cả thấp hơn. Ngoài ra, chi phí lao động ở Đông Nam Á cũng thấp hơn Nhật Bản.

Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, Việt Nam và Thái Lan lần lượt là nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai và thứ ba trên thế giới, chỉ sau Ấn Độ. Gạo Việt Nam và Thái Lan chủ yếu được xuất khẩu sang Indonesia, Philippines; song, khi giá gạo trong nước tăng cao, Nhật Bản ngày càng quan tâm đến nguồn cung từ hai quốc gia Đông Nam Á này.

Ông Yukihisa Yamada - Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Nhật Bản, nhận định: Có những dấu hiệu cho thấy Chính phủ Việt Nam và Thái Lan đang định hướng, khuyến khích nông dân chuyển sang trồng các loại gạo cao cấp, chẳng hạn Japonica, để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Trước đó, để bảo hộ nông dân trồng lúa trong nước, Chính phủ Nhật Bản hạn chế nghiêm ngặt việc nhập khẩu gạo. Doanh nghiệp tư nhân chỉ được miễn thuế nhập khẩu 100.000 tấn/năm và bất kỳ lượng vượt quá nào cũng phải trả thuế là 341 Yên cho mỗi kg.

Tuy nhiên, với việc một túi gạo 5kg Nhật Bản sản xuất đang được bán với giá hơn 4.000 Yên, các chuyên gia ước tính rằng, ngay cả khi áp thuế, giá gạo Đông Nam Á vẫn sẽ hấp dẫn, do đó nhu cầu nhập khẩu dự kiến vẫn sẽ tăng.