Trong nỗ lực thúc đẩy phát triển thị trường nội địa và giảm phụ thuộc vào xuất khẩu, Bộ Công Thương vừa phối hợp với Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) tổ chức Hội nghị “Thúc đẩy tiêu thụ thủy sản phục vụ nhu cầu trong nước” để tìm giải pháp tháo gỡ.

Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, trong bối cảnh thị trường thế giới có nhiều biến động khó lường như hiện nay, việc xác định thị trường nội địa với gần 100 triệu dân là thị trường mục tiêu trở thành một chiến lược phát triển bền vững đối với các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu thủy sản.

Thị trường nội địa chính là “bệ đỡ” vững chắc, giúp doanh nghiệp ổn định sản xuất, đa dạng hóa kênh tiêu thụ và xây dựng thương hiệu thủy sản Việt với người tiêu dùng Việt.

Chỉ trong vài tháng qua, thị trường nội địa đã có nhiều chuyển biến, cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ từ Chính phủ và các bộ, ngành. Đây là thời điểm quan trọng để nhìn nhận lại vai trò của thị trường nội địa như một dư địa chiến lược giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.

Theo ông Linh, ngành thủy sản giải quyết tới 3–4 triệu lao động, chiếm khoảng 4–5% GDP, nhưng tiêu dùng trong nước vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.

Dẫn chứng về điều này, Cục trưởng Trần Hữu Linh thông tin, bình quân mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 40kg thủy sản/năm – thấp hơn đáng kể so với mức 60–70kg ở các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Malaysia. “Chúng ta cần có tư duy bài bản, chiến lược dài hạn, từ sản xuất đến phân phối, nhằm mở rộng dung lượng tiêu thụ trong nước”, ông Linh nhấn mạnh.

Về kênh phân phối, ông Linh chỉ rõ, hiện nay tỷ trọng thuỷ sản nội địa chiếm khoảng 60-70% với các mặt hàng chủ lực bao gồm tôm, cá basa, mực, cá biển; thuỷ sản nhập khẩu vẫn chiếm từ 30-40%.

Để khai thác hết tiềm năng của thị trường nội địa, tăng thị phần tiêu thụ thủy sản sản xuất trong nước, các doanh nghiệp sản xuất thủy sản cần quan tâm phát triển kênh phân phối sản phẩm tại thị trường trong nước, đồng thời cần có sự đồng hành và hỗ trợ tích cực của các doanh nghiệp phân phối lớn.

Thị trường nội địa không chỉ có quy mô lớn mà còn đang chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu – nhóm tiêu dùng có nhu cầu cao về sản phẩm chất lượng, an toàn và truy xuất được nguồn gốc. Đây chính là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp thủy sản – vốn có thế mạnh từ kinh nghiệm xuất khẩu – quay trở về phục vụ người tiêu dùng trong nước với các sản phẩm đạt chuẩn quốc tế.

Ông Võ Trần Ngọc, Giám đốc kinh doanh Saigon Co.op phân tích: Ngành hàng thủy hải sản trong kênh siêu thị có tiềm năng rất lớn, do nhu cầu trong nước ngày càng tăng. Tại hệ thống Co.opmart, tiêu thụ thủy hải sản đạt khoảng 126 tấn/tháng và tăng lên gần 200 tấn trong những tháng cuối năm.

Theo bà Nguyễn Kim Hậu, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thủy đặc sản Seaspimex Việt Nam, sau 30 năm kiên trì phát triển thị trường trong nước song song với xuất khẩu, đến nay tỷ trọng nội địa cũng mới chỉ đạt 30% tổng doanh thu.

“Người tiêu dùng trong nước chưa quen với sản phẩm đóng hộp và cho rằng sản phẩm trong nước không bằng nhập khẩu, dù chúng tôi tự tin nhà máy sản xuất không thua kém gì về tiêu chuẩn chất lượng so với quốc tế. Chúng tôi có một sản phẩm nổi bật là ghẹ đóng lon, 95% xuất khẩu và được thị trường Mỹ ưa chuộng, nhưng còn khó khăn khi tiêu thụ nội địa. Trong bối cảnh xuất khẩu khó khăn, chúng tôi kỳ vọng cân bằng 50 – 50 xuất khẩu và nội địa, nhưng khá thách thức”, bà Hậu cho biết.

Phát biểu tại hội nghị, đại diện VASEP cho rằng, thị trường nội địa không phải là phương án tình thế, mà là hướng đi chiến lược dài hạn của ngành thủy sản Việt Nam. Chúng ta kỳ vọng hội nghị hôm nay sẽ tạo thêm động lực để doanh nghiệp đầu tư bài bản hơn cho sản phẩm nội địa, đồng thời xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa nhà sản xuất – phân phối – người tiêu dùng.

Thực tế, rất nhiều doanh nghiệp xuất khẩu bài bản, có chỗ đứng trên thị trường quốc tế, nhưng lại khó cạnh tranh trên sân nhà.

“Thị trường thủy hải sản hiện nay đang thiếu minh bạch về chất lượng, khi rất nhiều nhà máy sản xuất nội địa đầu tư thấp, giá thành rẻ. Trong khi doanh nghiệp xuất khẩu làm bài bản, chi phí cao (do đầu tư nhà máy đạt chứng chỉ quốc tế, nhân công, thuế…), không thu hút được người tiêu dùng, dù chất lượng vượt trội. Đây là bài toán cân não của rất nhiều doanh nghiệp ngành thủy sản hiện nay,” ông Huỳnh Minh Tường- Phó Chủ tịch VASEP phân tích.

Doanh nghiệp phân phối và các công ty sản xuất, chế biến thủy sản cho rằng, khó khăn đang gặp phải khi phát triển thị trường nội địa, như: chi phí logistics, vận chuyển và bảo quản thủy sản trong nước vẫn còn cao, khiến giá thành sản phẩm khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu.

Nhiều ý kiến cũng đề cập đến tình trạng thiếu hụt hạ tầng chợ đầu mối chuyên biệt, mạng lưới phân phối chưa đồng bộ giữa các vùng miền, gây cản trở lớn trong việc mở rộng kênh tiêu thụ.

Ngoài ra, sự thiếu kết nối giữa sản xuất và phân phối cũng khiến chuỗi giá trị ngành hàng thủy hải sản trong nước rời rạc, đứt đoạn, không tận dụng triệt để lợi thế sân nhà.

Từ thực tế trên, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho biết, không thể để tình trạng thủy hải sản Việt Nam được tiêu thụ rộng rãi trên toàn cầu, nhưng lại thất thế trên sân nhà.

Ông Linh cho rằng, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương xây dựng đề án kích cầu thị trường nội địa, trọng tâm là nâng cao tỷ trọng hàng Việt; trong đó, có thủy hải sản vào các hệ thống phân phối, bán lẻ, các kênh tiêu thụ. Để làm được điều này, Bộ Công Thương đã tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan, kết nối sản xuất và thị trường, hỗ trợ các mắt xích trong chuỗi ngành hàng.

Về phía VASEP, Hiệp hội đã thành lập Câu lạc bộ Doanh nghiệp cung cấp hàng Thủy sản cho thị trường Nội địa từ năm 2011. Hiện đã có 27 doanh nghiệp thành viên, cung cấp đa dạng sản phẩm tôm, cá tra, cá ngừ, mực, nước mắm, hàng chế biến sẵn phục vụ cả xuất khẩu và nội địa. Đặc biệt, câu lạc bộ còn xây dựng website riêng tại địa chỉ clbhangnoidia.vasep.com.vn với khẩu hiệu “Hàng xuất khẩu cho người Việt” để giới thiệu sản phẩm và kết nối doanh nghiệp với người tiêu dùng.