Cơ chế, chính sách đặc thù tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương

Tại thời điểm Quốc hội ban hành các nghị quyết thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù cho TP. Hồ Chí Minh, pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) đã dừng triển khai mới các dự án BT, bao gồm cả BT thanh toán bằng tiền và BT thanh toán bằng quỹ đất. Do đó, các địa phương không còn cơ sở pháp lý để huy động vốn thực hiện dự án BT mới, trong khi nhu cầu đầu tư hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vẫn rất cấp thiết.

Việc cho phép áp dụng hợp đồng BT trong các cơ chế đặc thù không chỉ đáp ứng nhu cầu phát triển của địa phương, mà còn góp phần thu hút, sử dụng hiệu quả nguồn lực từ các thành phần kinh tế cho xây dựng hạ tầng kinh tế, xã hội, văn hóa. Đây cũng là cách phát huy tiềm năng, thế mạnh từng địa phương, thúc đẩy tăng trưởng vùng và tạo động lực phát triển bền vững cho cả nước. Đồng thời, việc triển khai thí điểm còn giúp Chính phủ, các bộ, ngành có cơ sở tổng kết, đánh giá để hoàn thiện pháp luật về PPP.

Thực tế cho thấy, hình thức hợp đồng BT có ưu điểm là đa dạng hóa kênh huy động vốn, tận dụng công nghệ và nguồn lực từ khu vực tư nhân, đồng thời tài sản được bàn giao cho Nhà nước ngay sau khi hoàn thành. Tuy vậy, vẫn tồn tại một số bất cập như tiến độ kéo dài làm tăng chi phí, quy định về lợi nhuận hợp lý, lãi vay của nhà đầu tư chưa thống nhất, và một số nội dung pháp luật chưa được quy định đầy đủ.

Thực hiện nhiệm vụ Quốc hội và Chính phủ giao, Bộ Tài chính (Vụ Phát triển hạ tầng) đã chủ trì nghiên cứu, lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương và đối tượng liên quan để trình Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn thí điểm đối với dự án áp dụng hợp đồng BT tại TP. Hồ Chí Minh (Nghị định số 11/2024/NĐ-CP ngày 2/2/2024) và tỉnh Nghệ An (Nghị định số 64/2025/NĐ-CP ngày 5/3/2025). Các nghị định này được xây dựng theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, công khai, minh bạch, dễ thực hiện, qua đó tháo gỡ vướng mắc pháp lý, tăng tính chủ động và kiểm soát chặt chẽ việc triển khai dự án BT ở địa phương.

Cơ chế, chính sách đặc thù mà Quốc hội cho phép, cùng với các nghị định thí điểm do Chính phủ ban hành, đã tạo điều kiện quan trọng cho TP. Hồ Chí Minh và Nghệ An phát triển hạ tầng, đồng thời mở ra hướng đi mới trong huy động nguồn lực xã hội đầu tư cho các lĩnh vực thiết yếu. Đây là bước đi ban đầu nhưng có ý nghĩa lớn trong quá trình hoàn thiện thể chế đối với dự án BT.

Hiện Bộ Tài chính đang tiếp tục rà soát, ghi nhận ý kiến phản hồi từ các địa phương trong quá trình thực hiện, để kịp thời hướng dẫn, xử lý những vấn đề phát sinh. Bộ cũng sẽ tổng kết, đánh giá kết quả triển khai hai nghị định, trên cơ sở đó nghiên cứu, đề xuất chính sách mới phù hợp với chủ trương của Đảng về sắp xếp bộ máy, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong lĩnh vực tài chính, ngân sách và các lĩnh vực kinh tế - xã hội khác.

Bài học kinh nghiệm thực tiễn hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù

Trong quá trình hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành các nghị định Vụ Phát triển hạ tầng rút ra một số bài học kinh nghiệm thực tiễn.

Một là, luôn bám sát chủ trương của Đảng và Nhà nước để thể chế các chính sách trên cơ sở các nguyên tắc công khai, minh bạch có tính bao trùm.

Hai là, phối hợp chặt chẽ, tham vấn ý kiến của các đối tượng được thụ hưởng trong xây dựng cơ chế, chính sách, đảm bảo sát với thực tiễn quản lý, đề xuất tháo gỡ kịp thời các điểm nghẽn về thể chế, giảm dần thủ tục hành chính và cơ chế xin thông qua tăng cường tối đa việc phân cấp, phân quyền cho các địa phương.

Ba là, cần đẩy mạnh tuyên truyền, phố biến, hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương hiểu rõ, hiểu đúng, thực hiện đúng để phát huy hiệu quả đồng bộ của chính sách, kịp thời đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định còn chưa phù hợp và bất cập