Từ Công ty cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk - VNM niêm yết sàn HOSE) với chiến lược minh bạch vượt chuẩn đến Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank - VPB niêm yết sàn HOSE) với trái phiếu xanh gắn cam kết quốc gia, câu chuyện cho thấy quản trị công ty (QTCT) chính là “xương sống” để doanh nghiệp Việt mở cánh cửa đón vốn dài hạn.

Vốn quốc tế tìm gì - minh bạch, quản trị, phát triển bền vững?

Trong bối cảnh hội nhập tài chính ngày càng sâu rộng, câu hỏi đặt ra không còn là “Việt Nam có hấp dẫn nhà đầu tư quốc tế hay không?”, mà là “Chúng ta có giữ được họ lâu dài hay không?”. Dòng vốn đầu tư nước ngoài (ĐTNN), đặc biệt từ các quỹ tổ chức, ngày càng trở thành động lực quan trọng cho sự phát triển của các thị trường mới nổi.

Xu thế toàn cầu cũng đã thay đổi mạnh mẽ. ESG không còn là “phụ lục” mà đã trở thành chuẩn mực. Theo dự báo của PwC ( PriceWaterHouseCoopers), riêng tại vực châu Á - Thái Bình Dương, tài sản quản lý theo tiêu chí ESG có thể đạt tới 3.300 tỷ USD vào năm 2026, chiếm gần một nửa tổng tài sản quản lý của cả khu vực. Con số này cho thấy rõ nhà đầu tư không chỉ “soi” lợi nhuận, mà cân nhắc kỹ yếu tố minh bạch, quản trị và phát triển bền vững trước khi giải ngân.

Bà Hà Thu Thanh - Chủ tịch Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam (VIOD) nhấn mạnh: “Nhà đầu tư nước ngoài không chỉ tìm lợi nhuận ngắn hạn. Họ quan tâm sâu sắc đến cơ chế quản trị, sự minh bạch và cam kết phát triển bền vững của doanh nghiệp”.

Nói cách khác, giá trị doanh nghiệp ngày nay không còn gói gọn trong ROI (lợi tức đầu tư), ROE (tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu) hay ROA (lợi nhuận ròng dành cho cổ đông thường/vốn cổ phần thường), mà được định hình bởi hệ thống quản trị minh bạch và hiệu quả. Ở ASEAN cũng như toàn cầu, quản trị công ty đã trở thành “thước đo” quyết định để đánh giá và định danh giá trị doanh nghiệp.

Đó cũng là lý do vì sao vốn ngoại có thể chảy vào nhanh sau một đợt nâng hạng, nhưng cũng có thể rút đi chóng vánh nếu niềm tin bị xói mòn. Bà Thanh phân tích, cốt lõi vấn đề nằm ở năng lực quản trị theo hướng minh bạch thông tin, bảo vệ cổ đông thiểu số và lộ trình ESG rõ ràng. Định hướng này có thể nhìn thấy ở những doanh nghiệp Việt đã đi tiên phong.

Minh bạch - vượt rào cản - xây dựng niềm tin vốn xanh

Để tiếp cận vốn dài hạn, doanh nghiệp Việt không thể chỉ dừng ở mức “tuân thủ tối thiểu” mà cần chủ động vượt chuẩn. Đây là ranh giới phân định giữa doanh nghiệp chỉ tận dụng cơ hội ngắn hạn và doanh nghiệp biết xây dựng vị thế bền vững. Hai cái tên Vinamilk và VPBank chính là minh chứng sống động.

Với Vinamilk, minh bạch đã trở thành chiến lược, chứ không phải nghĩa vụ. Từ chỗ chỉ đáp ứng yêu cầu pháp luật, doanh nghiệp này đã tiến tới công bố báo cáo tài chính song ngữ, báo cáo phát triển bền vững theo Bộ tiêu chuẩn quốc tế về báo cáo phát triển bền vững (GRI - Global Reporting Initiative) và hướng tới Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS).

Ông Lê Thành Liêm - Thành viên Hội đồng quản trị Vinamilk khẳng định: "Minh bạch và công khai theo chuẩn quốc tế không phải gánh nặng, mà là lựa chọn chiến lược để giữ niềm tin dài hạn với nhà đầu tư”. Chính nhờ bước đi chủ động này, Vinamilk đã củng cố được lòng tin của cổ đông trong nước; đồng thời được nhiều quỹ ngoại đưa vào danh mục dài hạn. Nhiều báo cáo phân tích quốc tế cũng xem Vinamilk như một “case study” (nghiên cứu tình huống) điển hình cho việc minh bạch thông tin trở thành lợi thế cạnh tranh.

Nếu Vinamilk cho thấy sự chuyển đổi từ bên trong, thì VPBank lại minh họa cho cách doanh nghiệp xây dựng niềm tin từ cộng đồng tài chính quốc tế. Năm 2023, ngân hàng phát hành thành công 350 triệu USD trái phiếu xanh với sự tham gia của nhiều định chế toàn cầu. Điểm khác biệt không chỉ ở quy mô thương vụ, mà ở chỗ nó gắn liền với cam kết Net Zero của Việt Nam.

Bà Lưu Thị Thảo, Phó Tổng Giám đốc thường trực và Giám đốc Điều hành cao cấp VPBank nhấn mạnh: “Trái phiếu xanh chỉ thành công khi doanh nghiệp chứng minh được lộ trình ESG gắn với cam kết quốc gia. Nếu không, thị trường quốc tế sẽ không đón nhận”. Chính sự gắn kết đó đã biến VPBank thành “cửa ngõ” để vốn xanh toàn cầu chảy vào, mở ra cơ hội dài hạn cho cả hệ thống tài chính Việt Nam.

Từ hai trường hợp trên, có thể thấy, minh bạch và ESG không còn là “điểm cộng”, mà là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận nguồn vốn tổ chức quốc tế.

Niềm tin quốc tế - con đường vốn xanh và Net Zero

Những câu chuyện từ Vinamilk và VPBank, dù khác lĩnh vực nhưng đều có điểm chung là doanh nghiệp phải chủ động thay đổi để tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Tuy nhiên, nhìn vào tổng thể, Việt Nam vẫn còn khoảng cách đáng kể.

Ngày 24/7 tại Kuala Lumpur (Malaysia), trong khuôn khổ Lễ công bố và vinh danh Thẻ điểm Quản trị Công ty ASEAN (ASEAN Corporate Governance Scorecard - ACGS) năm 2024, Vinamilk, VPBank, HDBank, PVCFC và FPT đã được xướng tên trong Top 5 doanh nghiệp có điểm số quản trị công ty cao nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn chưa có doanh nghiệp niêm yết nào của Việt Nam góp mặt trong nhóm dẫn đầu khu vực.

Điều này cho thấy khoảng cách về QTCT giữa Việt Nam và các nước trong khu vực vẫn cần được thu hẹp. Trong khi Singapore, Thái Lan và Malaysia đã áp dụng bắt buộc báo cáo phát triển bền vững cho doanh nghiệp niêm yết từ nhiều năm trước, thì tại Việt Nam mới chỉ dừng lại ở mức khuyến khích. Đây vừa là khoảng trống, vừa là cơ hội để Việt Nam đẩy mạnh cải cách hơn nữa.

Chia sẻ tại sự kiện, bà Lưu Thị Thảo - đại diện VPBank thẳng thắn cho rằng, Việt Nam vẫn thiếu vắng dấu ấn mạnh mẽ trong khu vực ASEAN. Không ít lần, các quỹ quốc tế tìm kiếm cơ hội đầu tư tại Đông Nam Á, nhưng hầu như chưa thấy tên tuổi doanh nghiệp Việt nổi bật trong danh mục hấp dẫn, bên cạnh những “cường quốc” như Singapore, Thái Lan, Malaysia hay Indonesia.

Theo bà, khoảng trống ASEAN chính là lời cảnh tỉnh mang tính chiến lược. Trong kỷ nguyên đầu tư hiện đại, nhà đầu tư toàn cầu không chỉ quan tâm tới lợi nhuận, mà ngày càng đặt nặng các tiêu chí ESG. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải liên tục cải thiện minh bạch, tăng trách nhiệm giải trình và kiên định với phát triển bền vững. Đồng thời, Việt Nam cần xây dựng những “ngọn cờ đầu” đủ tầm khu vực. Chỉ khi có doanh nghiệp lọt Top ASEAN, thị trường mới tạo được sức lan tỏa, khẳng định vị thế và giữ chân dòng vốn ngoại dài hạn.

Rõ ràng, trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu nâng hạng thị trường, thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050 và hội nhập sâu hơn vào dòng chảy tài chính toàn cầu, việc QTCT gắn với ESG không còn là lựa chọn, mà đã trở thành điều kiện bắt buộc. Chỉ khi doanh nghiệp Việt đồng loạt nâng chuẩn - từ báo cáo song ngữ, bảo vệ cổ đông thiểu số, áp dụng IFRS đến lộ trình ESG rõ ràng - cổ phiếu Việt Nam mới thật sự có chỗ đứng trong danh mục dài hạn của các quỹ toàn cầu.