Trước những chuyển động đáng chú ý – từ hành lang pháp lý đang được hoàn thiện đến cách doanh nghiệp và nhà đầu tư thích ứng trong thực tế – PGS.TS Lê Vũ Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế – Luật, ĐHQG TP. Hồ Chí Minh, đã có cuộc trao đổi với Phóng viên Tạp chí Kinh tế – Tài chính để làm rõ hơn những tác động mang tính nền tảng mà Luật Chứng khoán (sửa đổi) đang tạo ra cho thị trường.

Phóng viên: Thưa ông, dưới góc nhìn pháp lý, đâu là những cập nhật nổi bật gần đây trong lĩnh vực tài chính – chứng khoán có ảnh hưởng thực chất đến môi trường đầu tư?

PGS.TS Lê Vũ Nam: Chúng ta đang chứng kiến một giai đoạn có nhiều chuyển động mạnh mẽ trong thể chế tài chính, với trọng tâm là hoàn thiện khung pháp lý nhằm đảm bảo thị trường phát triển lành mạnh, minh bạch và chuyên nghiệp hơn.

Nổi bật nhất là Luật Chứng khoán sửa đổi (Luật số 56/2024/QH15), có hiệu lực từ đầu năm nay. Luật đã sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung cốt lõi như điều kiện chào bán ra công chúng, quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và cơ chế chào bán riêng lẻ.

Một điểm mới đáng chú ý là quy định đình chỉ hoặc hủy bỏ đợt chào bán riêng lẻ nếu vi phạm, cùng với yêu cầu bắt buộc về xếp hạng tín nhiệm và tài sản bảo đảm trong phát hành trái phiếu. Đây không chỉ là bước tiến trong việc hoàn thiện pháp luật mà còn là bước chuẩn bị những điều kiện cần thiết để nâng chuẩn thị trường chứng khoán (TTCK) theo thông lệ quốc tế.

Đồng thời, các văn bản dưới luật – như Nghị định số 15/2025/NĐ-CP và nhiều quy định của Chính phủ về nâng hạng TTCK, xây dựng các trung tâm tài chính quốc tế, ổn định vĩ mô – đang tạo thành một hành lang pháp lý đồng bộ, đóng vai trò như “đường băng thể chế” để thị trường vận hành minh bạch, hiệu quả hơn.

Phóng viên: Trên thực tế, các cơ chế tạo thuận lợi mà luật mới đặt ra đã được thị trường và doanh nghiệp tiếp cận như thế nào? Đâu là những thay đổi rõ rệt trong hành vi của nhà đầu tư?

PGS.TS Lê Vũ Nam: Một số chuyển động đã rất rõ ràng. Trong 7 tháng đầu năm, thanh khoản trên HOSE đạt bình quân khoảng 23.600 tỷ đồng/phiên, với nhiều phiên riêng lẻ ghi nhận giá trị giao dịch vượt mốc 30.000 – 34.000 tỷ đồng. Khối ngoại có chuỗi mua ròng mạnh, đặc biệt tại các nhóm cổ phiếu dẫn dắt. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp lớn đã công bố trở lại kế hoạch phát hành trái phiếu riêng lẻ, sau thời gian dài trì hoãn vì thiếu hành lang pháp lý rõ ràng.

Quan trọng hơn, chất lượng phát hành đã thay đổi. Doanh nghiệp không còn phát hành theo kiểu “lách luật” mà phải tuân thủ những tiêu chuẩn khắt khe hơn: Có phương án minh bạch, có xếp hạng tín nhiệm, có tài sản bảo đảm, yêu cầu hệ hệ số nợ, tổng giá trị phát hành... Điều này tạo ra một áp lực “tự gạn lọc” từ phía doanh nghiệp – tức là không phải ai cũng có thể phát hành, mà là ai xứng đáng mới phát hành được.

Phóng viên: Với những yêu cầu mới đặt ra, theo ông, nhà đầu tư – đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân – cần thay đổi gì để thích ứng và không bỏ lỡ cơ hội từ một thị trường đang dần chuyên nghiệp hóa?

PGS.TS Lê Vũ Nam: Tôi cho rằng “sự chuyên nghiệp hóa” không còn là khái niệm lý thuyết, mà là thực tế buộc mọi chủ thể trên thị trường phải điều chỉnh để thích ứng với sự phát triển và yêu cầu từ phía thị trường.

Với nhà đầu tư cá nhân, điều quan trọng nhất hiện nay là phải nâng cao hiểu biết pháp luật và khả năng quản trị rủi ro. Một thị trường rõ ràng, minh bạch thì càng cần người tham gia đủ năng lực nhận diện và phân tích thông tin để nhận diện cơ hội và rủi ro. Nếu không hiểu rõ điều kiện phát hành, cơ chế chuyển nhượng, các yếu tố pháp lý – họ dễ bị tổn thất không phải vì rủi ro thị trường, mà vì thiếu hiểu biết pháp lý.

Theo tôi, nhà đầu tư nên tiếp cận TTCK thông qua các tổ chức trung gian uy tín như công ty chứng khoán, ngân hàng lưu ký, quỹ đầu tư… để giảm thiểu rủi ro và gia tăng khả năng tuân thủ quy định. Pháp luật đã ngày càng minh bạch, nhưng nếu nhà đầu tư không chủ động cập nhật và hiểu đúng, thì ngay cả thị trường minh bạch nhất cũng trở nên tiềm ẩn rủi ro với chính họ.

Phóng viên: Với những tín hiệu hiện nay, ông có cho rằng Luật sửa đổi đã và đang tạo đà thực chất để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu nâng hạng thị trường và phát triển TP. Hồ Chí Minh thành trung tâm tài chính quốc tế?

PGS.TS Lê Vũ Nam: Tôi cho rằng hoàn toàn có cơ sở để kỳ vọng. Luật chứng khoán sửa đổi là một cú hích thể chế quan trọng, góp phần đưa thị trường tài chính – chứng khoán tiến gần hơn đến thông lệ quốc tế. Nếu được triển khai đồng bộ, các quy định này sẽ tạo nên hành lang pháp lý ổn định và minh bạch, từ đó tạo đà vững chắc cho quá trình nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi.

Riêng với TP. Hồ Chí Minh, đây là một mắt xích quan trọng trong tổng thể chính sách xây dựng trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Khi thị trường vốn phát triển ổn định, an toàn, có khả năng kết nối quốc tế, thì đó chính là nền tảng để thu hút các dòng vốn chất lượng và hình thành các hoạt động tài chính tầm cỡ toàn cầu.

Tất nhiên, để đạt được mục tiêu này, chúng ta còn cần đồng bộ thêm về hạ tầng, nhân lực và cải cách dịch vụ tài chính – nhưng hoàn thiện thể chế là bước đi nền tảng, và chúng ta đang làm đúng hướng.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!