Chuẩn bị cho bước chuyển hạ tầng chiến lược

Trong bối cảnh TTCK tiệm cận các chuẩn mực quốc tế, CCP được xem là công cụ then chốt nhằm hiện đại hóa hệ thống thanh toán – bù trừ. Trên nền tảng đó, VSDC đang phối hợp cùng Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) để triển khai lộ trình thiết lập và vận hành cơ chế này cho thị trường cơ sở, theo kế hoạch chính thức công bố ngày 9/7/2025.

Đây không chỉ là bước đi kỹ thuật, mà còn là thông điệp thể hiện quyết tâm cải cách hạ tầng tài chính – một cấu phần then chốt trong chiến lược nâng hạng thị trường và thu hút dòng vốn dài hạn. Việc vận hành CCP cũng là một trong những điều kiện quan trọng để đáp ứng các tiêu chí nâng hạng thị trường lên nhóm thị trường mới nổi trong hệ thống phân loại của FTSE Russell và MSCI.

Theo thiết kế, CCP sẽ cho phép nhà đầu tư không cần hoặc chỉ cần ký quỹ một phần nhỏ trước khi đặt lệnh giao dịch – thay vì ký quỹ toàn bộ như hiện nay. Đây là thay đổi lớn, không chỉ giảm áp lực dòng tiền cho nhà đầu tư mà còn mở rộng không gian tiếp cận thị trường cho dòng vốn tổ chức, đặc biệt từ nước ngoài.

Lộ trình triển khai CCP đã được xác định rõ. Từ quý III/2025 đến quý I/2026, VSDC sẽ hoàn tất việc thành lập công ty con chuyên trách thực hiện cơ chế CCP. Đồng thời, UBCKNN phối hợp với Bộ Tài chính ban hành các văn bản pháp lý liên quan, bao gồm Thông tư thay thế Thông tư số 119/2020/TT-BTC và Thông tư số 89/2019/TT-BTC.

Trả lời báo chí gần đây, ông Nguyễn Sơn - Chủ tịch Hội đồng thành viên  -VSDC cho biết việc chuẩn bị đang được tiến hành từng bước, trong đó có việc thành lập công ty con trực thuộc VSDC đảm nhiệm chức năng CCP.

"Đây là một trong những giải pháp nền tảng để củng cố hạ tầng thị trường, đảm bảo triển khai đúng lộ trình và đáp ứng các yêu cầu hội nhập quốc tế", ông Nguyễn Sơn khẳng định.

Năm 2026 là giai đoạn tiền vận hành, với trọng tâm là kiểm thử hệ thống, đào tạo thành viên thị trường và nâng cấp hạ tầng kỹ thuật. Hệ thống công nghệ KRX – chính thức hoạt động từ tháng 5/2025 – sẽ đóng vai trò nền tảng cho CCP, cũng như các nghiệp vụ hiện đại như giao dịch trong ngày (T+0), bán khống và bán chứng khoán chờ về.

Về mặt pháp lý, Thông tư số 68/2024/TT-BTC được xem là bước tháo gỡ quan trọng khi cho phép nhà đầu tư tổ chức nước ngoài tạm thời không cần ký quỹ trước khi đặt lệnh. Các thủ tục như cấp mã số giao dịch, mở tài khoản tiền gián tiếp hay xác nhận số dư giữa ngân hàng lưu ký và công ty chứng khoán cũng đang được tinh gọn, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài.

Việc đưa CCP vào vận hành không chỉ củng cố nền tảng vận hành thị trường mà còn là tín hiệu mạnh mẽ về quyết tâm cải cách của cơ quan quản lý. Theo đánh giá mới nhất, Việt Nam đang có nhiều cơ sở để được FTSE Russell xem xét đưa vào danh sách nâng hạng thị trường mới nổi thứ cấp trong kỳ đánh giá tháng 9/2025. Triển khai thành công CCP được kỳ vọng sẽ tạo đột phá cả về kỹ thuật, chính sách và tâm lý thị trường, thúc đẩy dòng vốn đầu tư quy mô lớn đổ vào Việt Nam trong giai đoạn tới.

Hoàn thiện cấu trúc cung – bài toán đi kèm với CCP

Song song với việc cải thiện cơ chế giao dịch và thanh toán, TTCK cũng đối mặt với một yêu cầu không kém phần cấp thiết: đảm bảo nguồn cung hàng hóa dồi dào, có chất lượng và phù hợp với kỳ vọng dòng vốn dài hạn. Đặc biệt trong bối cảnh quy mô thị trường mở rộng và việc triển khai CCP đang được thúc đẩy, áp lực cải thiện "hàng hóa" cho thị trường niêm yết càng trở nên rõ rệt.

Theo đánh giá từ VSDC, một trong những giải pháp mang tính nền tảng là tiếp tục đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa tại các doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt với những đơn vị mà Nhà nước không cần nắm giữ cổ phần chi phối. Đồng thời, cần thúc đẩy mạnh mẽ lộ trình thoái vốn tại các doanh nghiệp đã niêm yết, nhằm tạo thêm nguồn cung cổ phiếu mới – cả về quy mô lẫn chất lượng.

Với nhóm doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), thị trường đang kỳ vọng vào sự hoàn thiện chính sách cho phép chuyển đổi mô hình sở hữu sang công ty cổ phần và đủ điều kiện niêm yết trên sàn giao dịch. Những thí điểm trước đây cho thấy tiềm năng lớn từ nhóm này, tuy nhiên để mở rộng áp dụng, cần có những quy định rõ ràng, đồng bộ và phù hợp thực tiễn.

Mặc dù tỷ lệ vốn hóa thị trường hiện đã đạt khoảng 70% GDP, số lượng doanh nghiệp niêm yết mới trong vài năm gần đây vẫn còn khá hạn chế. Điều này khiến cơ hội phân bổ dòng vốn vào các mã cổ phiếu chất lượng cao vẫn chưa tương xứng với nhu cầu thực tế từ khối nhà đầu tư tổ chức và quốc tế.

Việc giải quyết đồng thời bài toán về hạ tầng giao dịch (thông qua CCP) và cấu trúc cung hàng hóa được nhìn nhận là điều kiện tiên quyết để TTCK Việt Nam có thể đón nhận dòng vốn mới một cách bền vững, đồng thời tiến gần hơn đến các tiêu chí nâng hạng.

Chỉ khi cả hạ tầng kỹ thuật lẫn cấu trúc hàng hóa được củng cố song hành, TTCK Việt Nam mới có thể trở thành điểm đến lâu dài của dòng vốn quốc tế – không chỉ là nơi thu hút dòng tiền, mà là nơi giữ được niềm tin.