Mới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) đã đăng tải hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục lên Cổng thông tin điện tử của Bộ để các cơ quan, tổ chức, cá nhân đóng góp ý kiến. 

Theo đó, dự thảo Luật có những điểm mới đáng chú ý như sau:

Trước tiên là điểm mới về hệ thống giáo dục quốc dân. Theo đó, dự thảo Luật là xác lập giáo dục nghề nghiệp là một cấp học, gồm 2 bậc: trung học nghề và cao đẳng. Trong cấp học này, người học được đào tạo ở 3 trình độ: sơ cấp, trung cấp và cao đẳng. Cụ thể: Trung học nghề dành cho học sinh sau trung học cơ sở (THCS), tích hợp kiến thức văn hóa phổ thông nền tảng và kỹ năng nghề, hướng tới đạt trình độ sơ cấp hoặc trung cấp; Cao đẳng dành cho người học sau trung học phổ thông (THPT) hoặc tương đương, đào tạo ở trình độ cao đẳng. Cách thiết kế này bảo đảm cấu trúc hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng phân rõ cấp học, phân loại rõ trình độ đào tạo và tăng cường tính mở, liên thông, phù hợp với Khung trình độ quốc gia và thông lệ quốc tế.

Thứ hai, về quy định văn bằng, chứng chỉ. Dự thảo Luật quy định bỏ bằng tốt nghiệp THCS và giao thẩm quyền cho hiệu trưởng trường THCS/người đứng đầu cơ sở giáo dục thực hiện chương trình giáo dục THCS xác nhận hoàn thành chương trình THCS thay cho việc Trưởng phòng GD-ĐT cấp huyện cấp bằng tốt nghiệp THCS; giao thẩm quyền cho hiệu trưởng trường THPT/người đứng đầu cơ sở giáo dục thực hiện chương trình giáo dục THPT cấp bằng tốt nghiệp THPT thay cho việc Giám đốc Sở GD-ĐT cấp bằng tốt nghiệp THPT.

Việc bỏ cấp bằng tốt nghiệp THCS và phân cấp thẩm quyền xác nhận hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông là yêu cầu tất yếu nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, Nhà nước, đáp ứng thực tiễn quản lý giáo dục và tiệm cận thông lệ quốc tế. Cụ thể, thể chế hóa kịp thời chủ trương phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trong quản lý nhà nước theo tinh thần Nghị quyết 27-NQ/TW (2022) và Kết luận số 137-KL/TW (2025) của Bộ Chính trị. Việc trao quyền cho người đứng đầu cơ sở giáo dục trong xác nhận, cấp bằng là bước đi cụ thể trong phân định rõ thẩm quyền, trách nhiệm giữa Trung ương và địa phương, giữa cơ quan quản lý và cơ sở thực thi.

Quy định mới này cũng là để phù hợp với xu thế quản trị hiện đại, tinh gọn bộ máy, tăng hiệu lực điều hành, góp phần xóa bỏ khâu trung gian hành chính không cần thiết, rút ngắn quy trình, giảm áp lực cho cơ quan quản lý cấp huyện và tỉnh, đồng thời tăng tính tự chủ và trách nhiệm giải trình của các nhà trường. Đồng thời, phù hợp với bản chất của phổ cập giáo dục THCS là chính sách xã hội, không phải là hệ thống đào tạo có đầu ra bằng cấp. Việc xác nhận hoàn thành chương trình học là đủ để phục vụ phân luồng, chuyển cấp, không cần thiết duy trì cơ chế cấp bằng hành chính.

Cùng với đó, quy định này đã tiệm cận thông lệ quốc tế, tạo điều kiện hội nhập và không ảnh hưởng đến quyền và cơ hội học tập của người học.

Thứ ba là điểm mới về Hội đồng trường. Dự thảo Luật sửa theo hướng bỏ Hội đồng trường (HĐT) ở cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông công lập.

Trong báo cáo tổng kết việc thi hành Luật Giáo dục năm 2019, nhiều địa phương đã phản ánh thực trạng HĐT ở các trường mầm non và phổ thông công lập hoạt động hình thức, thiếu thực quyền, trùng vai và không tạo ra giá trị quản trị thực chất. Hệ thống trường mầm non, phổ thông công lập hiện nay chưa được giao quyền tự chủ về tài chính, nhân sự hay tổ chức bộ máy, nên vai trò của HĐT không được thiết kế gắn với chức năng thực tiễn. Hơn nữa, trong phần lớn nhà trường, Hiệu trưởng đồng thời làm Chủ tịch HĐT và là Bí thư chi bộ/đảng bộ, dẫn đến trùng lặp vai trò và làm mờ nhạt chức năng giám sát, phản biện của HĐT.

Việc duy trì HĐT trong bối cảnh đó không những không mang lại hiệu quả mà còn tăng gánh nặng hành chính. Vì vậy, trên tinh thần tinh giản tổ chức và tăng tính tự chịu trách nhiệm của Hiệu trưởng đối với trường công lập, việc bỏ quy định HĐT ở trường mầm non, phổ thông công lập là một bước đi cần thiết nhằm làm gọn bộ máy, tăng hiệu lực thực thi, tạo điều kiện để đổi mới thực chất hoạt động nhà trường dựa trên các thiết chế dân chủ sẵn có như cấp ủy, công đoàn, Ban đại diện cha mẹ học sinh, Hội đồng Sư phạm...

Thứ tư, về sách giáo khoa và tài liệu giáo dục. Dự thảo Luật xác định rõ tài liệu giáo dục địa phương không phải là sách giáo khoa; sửa đổi quy định về thẩm quyền biên soạn và thẩm định tài liệu giáo dục địa phương theo hướng: giao Giám đốc Sở GD-ĐT tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục địa phương, Hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và UBND cấp tỉnh phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương.

Quy định này phù hợp với Luật Tổ chức chính quyền địa phương; chủ trương phân cấp, phân quyền của Đảng và Nhà nước; Tinh thần “Bộ không làm thay cho địa phương” được thể hiện tại nhiều văn bản chỉ đạo của Chính phủ. Đồng thời giúp địa phương chủ động hơn trong quản lý nội dung giáo dục gắn với đặc thù, cắt giảm thủ tục hành chính, giảm áp lực cho Bộ GD-ĐT trong công tác phê duyệt học liệu mang tính địa phương hóa.

Thứ 5, về đơn giản hóa thủ tục hành chính (TTHC). Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ nhiều quy định có liên quan đến TTHC. Bộ GD-ĐT đặt trọng tâm cắt giảm, đơn giản hóa trên 50% các TTHC nhằm tạo thuận lợi tối đa cho người học, cơ sở giáo dục và nhà đầu tư. Các quy định được sửa đổi, bổ sung dự kiến có tác động trực tiếp đến 69 TTHC thuộc phạm vi quản lý của Bộ GD-ĐT.

Những điều chỉnh này sẽ giúp rút ngắn thời gian xử lý, giảm thiểu chi phí và hồ sơ giấy tờ cho người học và nhà đầu tư; tạo thuận lợi cho việc triển khai dịch vụ công trực tuyến trong lĩnh vực giáo dục; tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, giảm nguy cơ phát sinh tiêu cực trong quá trình thực hiện TTHC; khơi thông điểm nghẽn, thúc đẩy đầu tư vào giáo dục ngoài công lập và mở rộng quyền tự chủ cho cơ sở giáo dục.

Ngoài ra, về thẩm quyền thành lập, sáp nhập, chia tách nhà trường, để phù hợp với chủ trương tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, dự án Luật sửa đổi theo hướng: Giao UBND cấp xã quản lý cơ sở giáo dục mầm non, tiểu học, trung học cơ sở; UBND cấp tỉnh hoặc Giám đốc Sở GD-ĐT quản lý cơ sở giáo dục ở các cấp học còn lại, trừ những trường hợp thuộc thẩm quyền của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT.