Thiếu vốn - Nút thắt lớn cần tháo gỡ

Trong bối cảnh ngành Lúa gạo Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn về xuất khẩu, nâng cao chất lượng và phát triển bền vững, vai trò của các THT, HTX và Liên hiệp HTX trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đây là lực lượng nòng cốt trong việc tổ chức lại sản xuất, ứng dụng khoa học - công nghệ và liên kết với doanh nghiệp để tạo ra các chuỗi giá trị lúa gạo khép kín, chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước và quốc tế.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa lớn nhất cả nước, nhiều HTX lúa gạo như ở An Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang... đang chuyển mình mạnh mẽ, từ mô hình cung cấp dịch vụ đầu vào sang tổ chức sản xuất theo hướng an toàn, hữu cơ, truy xuất nguồn gốc và liên kết tiêu thụ với doanh nghiệp. HTX đang trở thành cầu nối thiết yếu giữa người nông dân và thị trường, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai các chủ trương lớn của Nhà nước.

Nhằm tái cấu trúc ngành hàng lúa gạo theo hướng chất lượng, bền vững, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”. Đây là chiến lược then chốt giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành hàng lúa gạo Việt Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên và áp lực giảm phát thải toàn cầu.

Đề án đặt mục tiêu hình thành vùng sản xuất lúa tập trung, áp dụng quy trình canh tác tiết kiệm nước, giảm phát thải khí nhà kính, sử dụng giống lúa chất lượng cao, và đặc biệt là liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp chế biến - xuất khẩu để đảm bảo đầu ra ổn định và nâng cao giá trị gia tăng.

Một trong những trụ cột chính của đề án là phát triển mạnh mẽ các mô hình THT, HTX và Liên hiệp HTX, xem đây là hạt nhân tổ chức sản xuất và dẫn dắt nông dân tham gia chuỗi giá trị xanh. Tuy nhiên, trên thực tế, phần lớn các HTX sản xuất lúa hiện nay tại Đồng bằng sông Cửu Long vẫn gặp khó khăn về vốn đầu tư ban đầu, thiếu hạ tầng kỹ thuật, máy móc hiện đại, và năng lực quản trị còn hạn chế.

Để tham gia vào Đề án 1 triệu héc-ta, các HTX phải đáp ứng nhiều tiêu chí như: canh tác theo quy trình bền vững, sử dụng giống chất lượng cao, đầu tư hệ thống kho sấy, máy cấy, máy gặt hiện đại và xây dựng liên kết chuỗi chặt chẽ với doanh nghiệp.

Tuy nhiên, việc thiếu vốn đầu tư ban đầu là rào cản lớn nhất. Nhiều HTX dù có phương án sản xuất khả thi và đối tác tiêu thụ ổn định nhưng vẫn không tiếp cận được nguồn vốn tín dụng do không đủ tài sản thế chấp, thiếu hồ sơ tài chính đạt chuẩn, hoặc không đáp ứng được điều kiện vay thương mại.

Trong khi đó, Quỹ hỗ trợ phát triển HTX ở nhiều địa phương vẫn còn hạn chế, chưa đủ quy mô để đáp ứng nhu cầu đầu tư quy mô lớn, dài hạn cho HTX. Điều này đang cản trở tiến trình chuyển đổi mô hình sản xuất lúa theo hướng “xanh” mà Đề án đặt ra.

Cú hích kịp thời và cần thiết

Trước thực tế đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn) đã phối hợp với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) ký kết Quy chế phối hợp nhằm triển khai Chương trình cho vay liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm lúa gạo chất lượng cao và phát thải thấp tại 12 tỉnh, thành vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Chương trình này là một hợp phần trọng yếu trong việc thực hiện Đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, góp phần giải quyết nút thắt vốn cho HTX và các đối tượng tham gia chuỗi liên kết. Cụ thể, chương trình sẽ hỗ trợ cho vay đối với các HTX, THT, Liên hiệp HTX, doanh nghiệp, cá nhân và hộ nông dân nằm trong vùng quy hoạch của đề án, có hợp đồng liên kết cụ thể và cam kết thực hiện quy trình sản xuất lúa phát thải thấp theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp.

Các nội dung phối hợp giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Agribank bao gồm: Xác định rõ địa bàn, đối tượng, nhu cầu vay vốn; Hướng dẫn thủ tục vay, đảm bảo minh bạch và hiệu quả; Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực tài chính và kỹ thuật cho khách hàng vay; Kết nối thông tin giữa các bên trong chuỗi liên kết; Huy động nguồn lực trong và ngoài nước để triển khai đề án.

Chương trình sẽ được thực hiện tại 12 tỉnh, thành phố: Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp, Long An, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Trà Vinh, Hậu Giang, Cà Mau, Tiền Giang và Vĩnh Long, nơi tập trung phần lớn diện tích canh tác lúa tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Việc triển khai chương trình cho vay liên kết được kỳ vọng sẽ tạo bước đột phá trong việc hình thành và phát triển các mô hình HTX kiểu mới, sản xuất lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp và có sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Quan trọng hơn, khi được tiếp cận vốn kịp thời và đúng đối tượng, các HTX sẽ có điều kiện đầu tư máy móc hiện đại, chuyển đổi quy trình sản xuất, nâng cao năng lực quản trị, từ đó góp phần nâng cao thu nhập cho thành viên HTX và người nông dân, bảo vệ môi trường và đảm bảo sinh kế bền vững.

Hỗ trợ vốn cho HTX, THT và Liên hiệp HTX không chỉ là giải pháp tài chính đơn thuần, mà còn là một cơ chế thúc đẩy chuyển đổi mô hình nông nghiệp trong thời kỳ mới hiện đại, xanh và hội nhập.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành, ngân hàng và địa phương chính là chìa khóa để hiện thực hóa Đề án phát triển bền vững một triệu héc-ta lúa gạo chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long, đưa Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất lúa gạo xanh của khu vực và thế giới.