Cần có lộ trình cho phát triển logistics xanh

Tọa đàm “Chính sách tài chính phát triển logistics xanh” đã thu hút sự quan tâm đặc biệt từ các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia kinh tế, các doanh nghiệp, cùng nhiều cơ quan, ban, ngành như: Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), Cục Hải quan, Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright...

Tại buổi tọa đàm, ông Nguyễn Duy Hưng, Giám đốc Công ty TNHH Hưng Thịnh Phát, tỉnh Đồng Nai cho biết, ông rất tâm đắc với buổi tọa đàm này, nhất là vấn đề xanh hóa logistics.

Tọa đàm không chỉ là diễn đàn trao đổi chuyên sâu, mà còn là cơ hội để các bên liên quan cùng nhìn nhận những thách thức và gợi mở các giải pháp tài chính thiết thực, nhằm thúc đẩy ngành logistics Việt Nam phát triển theo hướng xanh, bền vững và hội nhập quốc tế.

"Tại buổi tọa đàm này, tôi rất mong muốn các diễn giả có thể gợi mở được lộ trình chuyển đổi nhiên liệu như thế nào, có hợp lý không? Nhất là vận tải đường bộ, khi nào được thay thế, vì doanh nghiệp chưa nghe thấy. Bên cạnh đó chúng tôi rất mong có cơ chế tài chính xanh cho logistics", ông Nguyễn Duy Hưng đặt vấn đề.

Đại diện Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp đặt câu hỏi về việc "xu hướng ESG (môi trường, xã hội và quản trị) dường như đang "chìm xuống" tại Mỹ trong 2 năm gần đây và liệu Việt Nam có đi theo con đường đúng đắn không?"

Trả lời vấn đề này, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương cho rằng, trên thế giới có cách nhìn khác nhau về vấn đề xanh hóa logistics. Ví dụ như châu Âu đưa ra các cam kết đến 2035 không bán xe xăng ra thị trường; các thị trường lớn khác như Mỹ, Nhật Bản còn khá dè dặt; ở Trung Quốc thì đang bắt đầu chuyển đổi…

Tại Việt Nam lộ trình chuyển đổi, chủ yếu nằm khối giao thông và ngành dịch vụ. Bộ Xây dựng đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành một số quy định gợi mở cho logistics xanh, nhưng chưa có lộ trình mang tính bắt buộc.

“Tuy nhiên tôi tin tưởng thời gian ngắn sẽ có lộ trình chuyển đổi cụ thể. Về cơ chế hỗ trợ, nhà nước nên dành khoản tiền bù vào lãi xuất để hỗ trợ doanh nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh”, ông Trần Thanh Hải đề xuất.

Trong khi đó, ông Lê Kim Cương, Phó giám đốc Trung tâm dịch vụ logistics, Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn cho biết, công ty đặc biệt quan tâm đến việc chuyển đổi vận chuyển hàng hóa từ đường bộ sang đường thủy.

Thực tế 80% hàng hóa của công ty được vận chuyển bằng đường thủy. Bởi vận tải thủy hiệu quả hơn, do tận dụng các hệ thống sông ngòi. Tuy nhiên, hiện công ty đang gặp khó khăn ở khâu hạ tầng, lựa chọn nguồn năng lượng cho phù hợp.

"Chính vì vậy tại buổi tọa đàm này, chúng tôi kiến nghị cần có cơ chế ưu đãi thuế, phí cho lộ trình xanh hóa logistics. Chúng tôi cũng mong muốn ngành Hải quan đẩy mạnh hơn nữa công tác chuyển đổi số, số hóa thêm nhiều thủ tục hành chính…", ông Lê Kim Cương đề xuất.

Về vấn đề này ông Trần Thanh Hải cho rằng, vận tải thủy là một lợi thế và phương thức xanh hóa chuỗi dịch vụ. Ông cũng nhận thấy xu hướng đang đầu tư mạnh vào vận tải thủy ở khu vực phía Bắc và việc chuyển đổi phương tiện sang đường thủy là một bước đi đầu tiên quan trọng khi công nghệ chưa đáp ứng đầy đủ.

Cần có định chế tài chính xanh

Nói về chiến lược phát triển logistics xanh, ông Đặng Vũ Thành, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam cho rằng, "doanh nghiệp ở nước ta mới đang chập chững trên chặng đường xanh hóa logistics”.

Theo ông Thành, điều này cũng dễ hiểu bởi chúng ta chưa có luật hoá về logistics xanh; việc chuyển đổi từ logistics sang logistics xanh cần nhiều chi phí; công tác chuyển đổi số của chúng ta cũng chưa thật sự hoàn thiện.

Trước mắt để tạo điều kiện cho doanh nghiệp, ông Đặng Vũ Thành đề xuất nâng độ tĩnh không các cầu, như cầu Ghềnh hiện 5,3m; bởi có những cầu tĩnh không chỉ 3,7m, phải chờ nước xuống phương tiện vận tải thủy mới có thể qua được. Hoặc nghiên cứu lại quy định tàu dài hơn 90m phải có lai dắt, quy định này hiện đang tốn rất nhiều chi phí cho doanh nghiệp.

Dù vậy ông Thành cho rằng, khi nhận ra những lợi ích của xanh hóa, doanh nghiệp sẽ bắt tay vào triển khai. Ví dụ các tấm pin mặt trời trên các kho, trên các tàu bè giúp doanh nghiệp tiết kiệm được nhiều chi phí.

Ông Thành cho rằng việc chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp logistics còn rất nhiều rào cản, rất nhiều việc chúng ta phải làm.

Bàn về những rào cản này, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường chính sách công và quản lý Fulbright cho rằng, chúng ta cần phải xanh cả chuỗi giá trị (từ lúc sản xuất cho đến khi đến tay người tiêu dùng).

Muốn làm được điều này phải có sự vào cuộc của cơ quan quản lý nhà nước, vì lợi ích chung của người dân chứ không phải của riêng doanh nghiệp. Do vậy, nhà nước cần trích một phần thuế hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh.

“Nói như vậy để chúng ta thấy rằng muốn xanh hóa logistics thì nhận thức là hết sức quan trọng. Nhà nước, nhà đầu tư, người dân phải chung tay vào cuộc”, ông Tuấn cho biết.

Từ vấn đề này, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn cho rằng nếu không có tài chính xanh sẽ không có chuyển đổi xanh. Vì vậy, ngân hàng phải đưa ra chiến lược chuyển đổi xanh cho ngành kinh tế, dưới sự điều tiết của nhà nước. Đồng thời phải có sự phối hợp cả ngành dọc lẫn ngang. Từ đó ông Tuấn cho biết cần lập một ủy ban điều phối riêng lĩnh vực này.

Để làm được điều này, ông Tuấn cũng cho rằng cần xây dựng trụ cột với nhiều cấu thành để hình thành logistics xanh như: Phát huy chính sách tài chính sẵn có; quỹ tín dụng xanh tương ứng; phát huy tài chính tư nhân (như các ngân hàng thương mại); phát huy tài chính khu vực tư kết hợp với các quỹ; kết nối với các nguồn quỹ quốc tế; phát huy vai trò của tài chính khí hậu; phân tầng các chính sách hỗ trợ (ví dụ tín dụng ưu đãi, bảo lãnh tín dụng)… Còn về trung hạn và dài hạn, chúng ta phát triển thị trường tài chính với trái phiếu xanh.

“Về cách thức thực hiện, chúng ta không nên thực hiện dàn trải, nên tập trung vào một khu nào đó làm trước. Phải có cơ quan điều phối liên ngành để giao trách nhiệm cụ thể. Và cần thiết phải ban hành Nghị định riêng về Logistics xanh làm công cụ pháp lý để triển khai”, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh.

Trong vai trò quản lý Nhà nước về hải quan, ông Đào Duy Tám, Trưởng Ban giám sát quản lý về hải quan, Cục Hải quan nêu một số khó khăn của cơ quan nhà nước trong hành trình chuyển đổi xanh ngành logistics. Ví dụ như hạ tầng cửa khẩu một số khu vực còn hạn chế; một số tuyến đường sông kết nối với Campuchia dọc bờ sông không có bến cảng. Về đường sắt, nhiều nhà ga quốc tế nhưng diện tích rất nhỏ, thậm chí vẫn có nhà dân trong khu vực ga…

Để giải quyết vấn đề này, ông Đào Duy Tám cho biết, cơ quan Hải quan tiếp tục đẩy mạnh triển khai các nghị quyết trụ cột, như: Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 66/NQ-CP về chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh năm 2025 và 2026; Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân...

Song song đó, ngành Hải quan sẽ tăng cường mô hình thông quan tập trung, trong đó toàn bộ chứng từ hồ sơ hải quan sẽ được số hóa và xử lý tự động; kiến nghị các bộ ngành đẩy mạnh triển khai trên cổng một cửa quốc gia (chậm nhất trước ngày 1/5/2026).

Ngành Hải quan cũng đang phối hợp với các doanh nghiệp cảng biển triển khai mô hình cảng biển số, tích hợp dữ liệu thời gian thực bằng công nghệ AI, OCA. Đồng thời, xây dựng mô hình cửa khẩu số và cửa khẩu thông minh với Trung Quốc, sử dụng công nghệ tự động hóa hoàn toàn.