Doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp rào cản lớn trong tiếp cận tài chính cho logistics xanh

Thu Dịu

Chia sẻ với Tạp chí Kinh tế - Tài chính, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, chuyên gia Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, Đại học Fulbright Việt Nam cho biết, chính sách tài chính đóng vai trò then chốt trong thúc đẩy chuyển đổi logistics xanh. Tuy nhiên, việc tiếp cận nguồn vốn này còn nhiều khó khăn.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, chuyên gia Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright. Ảnh: Nguyễn Vân
Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, chuyên gia Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright. Ảnh: Nguyễn Vân

PV: Thưa ông, trong bối cảnh yêu cầu chuyển đổi xanh ngày càng cấp thiết, đặc biệt là trong ngành logistics. Theo ông, chính sách tài chính đối với doanh nghiệp logistics cần chuyển đổi xanh có vai trò như thế nào?

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn: Chính sách tài chính đóng vai trò then chốt trong thúc đẩy chuyển đổi logistics xanh. Trước hết, nó giúp giảm chi phí đầu tư ban đầu cho doanh nghiệp. Đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) thông qua các hình thức như trợ cấp, tín dụng ưu đãi, bảo lãnh tín dụng. Đây là các cơ chế cần thiết để SMEs tiếp cận được vốn đầu tư vào phương tiện, trang thiết bị và hạ tầng xanh.

Thứ hai, chính sách tài chính còn giúp khuyến khích đầu tư tư nhân, huy động vốn thị trường thông qua phát hành trái phiếu xanh, mô hình tài chính hỗn hợp, chính sách khấu trừ thuế… Đồng thời, việc gắn tài chính với mục tiêu giảm phát thải – như áp dụng thuế carbon, hệ thống giao dịch phát thải, tích hợp tiêu chí ESG vào tín dụng sẽ tạo động lực rõ ràng để doanh nghiệp chuyển đổi mô hình logistics theo hướng bền vững.

Hiện nay, thị trường tài chính xanh tại Việt Nam đang phát triển nhưng vẫn còn rất sơ khai. Tổng nhu cầu tài chính xanh đến năm 2050 ước tính khoảng 700 tỷ USD, trong đó riêng lĩnh vực tín dụng cần tới 250 tỷ USD – tương đương 6,8% GDP mỗi năm. Tuy nhiên, tín dụng xanh hiện mới chỉ chiếm khoảng 4,35% tổng dư nợ, chủ yếu tập trung vào năng lượng tái tạo và nông nghiệp. Nếu không có cải cách mạnh mẽ, mục tiêu 10% vào năm 2025 sẽ khó đạt.

PV: Thưa ông, để thúc đẩy chuyển đổi logistics xanh ở quy mô quốc gia, Nhà nước cần có chính sách tài chính như thế nào để đồng hành cùng doanh nghiệp? Từ góc nhìn chính sách, đâu là những rào cản hiện nay?

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn: Việt Nam có đến 95–97% là doanh nghiệp SMEs, trong khi hệ thống tài chính hiện nay còn hạn chế, độ sâu thị trường thấp. Các doanh nghiệp này gặp khó khăn lớn trong việc tiếp cận vốn nói chung, và đặc biệt khó khăn hơn khi cần vốn cho chuyển đổi xanh.

Ngân hàng thương mại vẫn là trụ cột cung ứng vốn, nhưng hiện chưa ưu tiên phân bổ cho tín dụng xanh, đặc biệt là trong lĩnh vực logistics xanh. Mục tiêu Ngân hàng Nhà nước đặt ra là đến năm 2025, tín dụng xanh đạt 10% tổng dư nợ, nhưng đến giữa năm 2020, con số này mới chỉ đạt 4,35%, và hiện tại tôi tin là chưa thể đạt mục tiêu đó.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn chia sẻ tại Tọa đàm "Chính sách tài chính phát triển logistics xanh" do Tạp chí Kinh tế - Tài chính tổ chức ngày 31/7/2025. 
Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn chia sẻ tại Tọa đàm "Chính sách tài chính phát triển logistics xanh" do Tạp chí Kinh tế - Tài chính tổ chức ngày 31/7/2025. 

Thêm vào đó, các doanh nghiệp SMEs không đủ điều kiện để huy động vốn từ các công cụ phức tạp như trái phiếu xanh. Trong khi đó, các định chế tài chính phi ngân hàng như Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB), Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam... chưa phát huy được vai trò. Chúng ta cũng thiếu cơ chế rõ ràng để tiếp cận các nguồn vốn quốc tế từ Ngân hàng Thế giới hay Ngân hàng Phát triển châu Á.

Một vấn đề cốt lõi nữa là thiếu khung pháp lý và hệ thống tiêu chí chuẩn hóa để định nghĩa thế nào là “xanh”, đặc biệt trong lĩnh vực logistics. Ngân hàng cũng gặp khó trong thẩm định và xác minh mục đích sử dụng vốn có thực sự “xanh” hay không.

PV: Vậy theo ông, giải pháp nào dành cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc tiếp cận tài chính để chuyển đổi xanh?

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn: Trước hết, các ngân hàng thương mại cần tăng tỷ trọng cho vay tín dụng xanh và thiết lập các tiêu chí rõ ràng. Đồng thời, doanh nghiệp SMEs cần chủ động phối hợp với các tổ chức tư vấn để xây dựng dự án chuyển đổi xanh khả thi, đáp ứng được tiêu chí tín dụng xanh.

Vai trò của các hiệp hội ngành nghề cũng rất quan trọng có thể đứng ra làm đầu mối, tập huấn, chuẩn hóa hồ sơ vay vốn, kết nối doanh nghiệp với tổ chức tín dụng.

Ngoài ra, cần phát huy vai trò của các định chế tài chính công như VDB, các quỹ môi trường trong cung cấp vốn ưu đãi cho logistics xanh. Bên cạnh đó, chúng ta phải thiết lập nền tảng pháp lý về đo lường, báo cáo và xác thực dự án xanh để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận tín dụng.

PV: Ông có thể chia sẻ rõ hơn về các điểm nghẽn đang khiến dòng vốn tài chính xanh chưa chảy đến đúng nơi cần thiết?

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn: Điểm nghẽn lớn nhất nằm ở nhận thức cả từ phía Nhà nước lẫn doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Nhà nước cần hiểu rằng việc doanh nghiệp chuyển đổi xanh không chỉ nhằm đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu hay tiếp cận vốn, mà còn đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững quốc gia, giảm phát thải khí nhà kính. Đây là lợi ích công – người dân được hưởng, do đó ngân sách nhà nước (từ thuế của dân) cần chi trả để hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi.

Nhận thức của người tiêu dùng cũng cần thay đổi. Ở các nước phát triển, người dân chấp nhận mua trái phiếu xanh với lợi suất thấp hơn, vì hiểu rằng họ đang góp phần bảo vệ môi trường. Ở Việt Nam, điều này chưa phổ biến.

Về phía các định chế tài chính, họ cũng chịu áp lực từ Ngân hàng Nhà nước để tăng dư nợ tín dụng xanh. Nhưng muốn vậy, họ cần có động lực rõ ràng như được tái cấp vốn, hỗ trợ thanh khoản... từ ngân hàng trung ương, đồng thời có khung tiêu chí minh bạch để yên tâm giải ngân.

PV: Theo ông, để phát triển chính sách logistics xanh hiệu quả, cần cơ chế điều phối liên ngành như thế nào?

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn: Trước hết, chúng ta phải tích hợp chiến lược tài chính xanh vào chiến lược tài chính quốc gia, cũng như chiến lược phát triển ngành logistics. Cần xây dựng một hệ thống tài chính xanh dựa trên 5 trụ cột gồm:

Tài chính công: Phát huy vai trò của ngân sách nhà nước, các quỹ phát triển.

Tài chính tư nhân: Thúc đẩy ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính tham gia.

Nguồn vốn quốc tế: Kết nối với các quỹ khí hậu, tổ chức tài chính toàn cầu.

Tài chính khí hậu: Huy động qua các mô hình mới như fintech, gọi vốn cộng đồng.

Phân tầng chính sách hỗ trợ: Doanh nghiệp nhỏ được hỗ trợ qua tín dụng ưu đãi, bảo lãnh tín dụng; doanh nghiệp lớn có thể tiếp cận trái phiếu xanh, thị trường vốn.

Bên cạnh đó, cần thành lập ban điều phối liên ngành, kết nối các bộ ngành như Công Thương, Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Giao thông Vận tải, Tài nguyên Môi trường… để xây dựng và thực hiện chiến lược tổng thể về chuyển đổi xanh.

Đồng thời, cần phân tầng chính sách phù hợp theo quy mô doanh nghiệp. Với SMEs, nên ưu tiên tín dụng ưu đãi, bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ tiếp cận thông tin. Với doanh nghiệp lớn, cần hỗ trợ phát hành trái phiếu xanh và các công cụ tài chính dài hạn.

Xin cảm ơn ông!