Phát triển cùng tốc độ tăng trưởng của thị trường

Ngay từ những ngày đầu thành lập, HOSE (tiền thân là Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP.Hồ Chí Minh) đã xác định rõ vai trò của công tác giám sát (CTGS) giao dịch nhằm tạo dựng niềm tin cho NĐT trong một thị trường non trẻ.

Giai đoạn 2000-2005 là thời kỳ xây dựng nền móng, khi thị trường chứng khoán (TTCK) còn sơ khai, số lượng cổ phiếu niêm yết hạn chế, giao dịch chủ yếu bằng tay, thời gian giao dịch theo phiên trong tuần, khối lượng và giá trị giao dịch thấp, hoạt động giám sát chủ yếu được thực hiện theo phương thức thủ công, thông qua việc phân tích dữ liệu giao dịch hằng ngày.

Tuy nhiên, chính giai đoạn sơ khai đã làm nền tảng cho CTGS sau này thông qua việc xây dựng các quy trình giám sát, tiêu chí cảnh báo giao dịch bất thường và cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), HOSE và các thành viên thị trường.

Từ sau năm 2005, đặc biệt là giai đoạn 2010-2025, TTCK Việt Nam đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ cả về số lượng doanh nghiệp niêm yết, NĐT, sản phẩm tài chính và thanh khoản... Trong giai đoạn này, nhiều giải pháp kỹ thuật về giao dịch đã được triển khai như khớp lệnh liên tục, giao dịch trực tuyến, kéo dài thời gian giao dịch, thay đổi biên độ dao động trong ngày… cùng với sự ra đời của các Bộ chỉ số, sản phẩm ETF, chứng quyền có bảo đảm đã góp phần làm cho thanh khoản không ngừng tăng lên, thu hút thêm nhiều NĐT trong và ngoài nước, từ đó khối lượng và giá trị giao dịch đã tăng lên đáng kể, đặc biệt là phát sinh những phiên giao dịch biến động mạnh. Điều này đã đặt ra thách thức lớn cho CTGS giao dịch.

Để đáp ứng nhu cầu thực tiễn trong CTGS, HOSE đã chủ động tăng cường năng lực giám sát thông qua việc bổ sung nguồn nhân lực, cử đi đào tạo trong và ngoài nước, mời các chuyên gia giám sát tại các thị trường phát triển tham gia đào tạo đội ngũ giám sát tại HOSE. Song song đó, hệ thống CNTT phục vụ CTGS cũng đã được quan tâm đầu tư, giúp tự động hóa nhiều khâu trong quy trình giám sát và hỗ trợ phát hiện sớm các hành vi có dấu hiệu vi phạm.

Bên cạnh đó, trong giai đoạn này các văn bản quy phạm pháp luật về xử lý các hành vi vi phạm trên TTCK cũng thường xuyên được rà soát, chỉnh sửa, bổ sung hoặc ban hành mới nhằm đáp ứng thực tiễn phát triển của TTCK, góp phần ngày càng hoàn thiện mô hình giám sát từ khâu phát hiện đến khâu xử lý vi phạm.

Bước tiến lớn trong CTGS giao dịch

Việc đưa vào vận hành chính thức hệ thống CNTT mới cho TTCK (hệ thống KRX) từ ngày 05/05/2025 không chỉ đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ về hạ tầng công nghệ giao dịch chứng khoán mà còn được kỳ vọng hơn nữa trong CTGS nhằm đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ NĐT.

Với những điểm nổi bật của hệ thống KRX, cho phép hoạt động giám sát theo dõi giao dịch của từng NĐT, từng tài khoản, từng lệnh và từng thời điểm, được kỳ vọng giúp phát hiện sớm các hành vi có dấu hiệu vi phạm như thao túng giá, tạo cung cầu ảo, giao dịch nội gián, không tuân thủ nghĩa vụ công bố thông tin và báo cáo trước khi giao dịch của người nội bộ, người có liên quan, cổ đông lớn... từ đó, việc xử lý vi phạm được thực hiện nhanh chóng, hiệu quả, góp phần duy trì tính kỷ cương, kỷ luật trong giao dịch chứng khoán, đảm bảo công bằng và hiệu quả cho thị trường.

Trải qua 25 năm hoạt động, hoạt động giám sát của HOSE không ngừng được cải thiện và đổi mới theo hướng hiện đại, từ cơ bản đến chuyên sâu, từ hậu kiểm tiến đến chủ động ngăn ngừa, phát hiện và kịp thời báo cáo Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam (VNX), UBCKNN, từ thủ công đến dần áp dụng hệ thống CNTT trong giám sát, góp phần mang lại niềm tin, tính minh bạch, công bằng và hiệu quả cho thị trường.

Đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ NĐT

Hoạt động giám sát giao dịch có ý nghĩa hết sức quan trọng, giúp cơ quan quản lý kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, từ đó tính minh bạch và công bằng được đảm bảo, góp phần bảo vệ NĐT và các chủ thể tham gia thị trường. Trong suốt 25 năm qua, HOSE đã phát hiện và kịp thời báo cáo UBCKNN xử lý hàng trăm vụ việc có dấu hiệu vi phạm về giao dịch.

Bên cạnh đó, HOSE cũng chú trọng tuyên truyền và phổ biến quy định pháp luật về chứng khoán và TTCK cho các thành viên thị trường, nhằm nâng cao nhận thức về tuân thủ pháp luật, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp niêm yết và CTCK.

Thông qua hoạt động giám sát giao dịch, việc phát hiện và báo cáo kịp thời UBCKNN xử lý các hành vi vi phạm không chỉ góp phần đảm bảo tính hiệu quả của thị trường, bảo vệ giá trị cổ phiếu niêm yết mà còn khẳng định uy tín và sự chuyên nghiệp của HOSE.

Nâng cao chất lượng CTGS giao dịch

Nhận thức được tầm quan trọng của CTGS trong việc gia tăng niềm tin và bảo vệ tính minh bạch, công bằng và hiệu quả của thị trường, cơ quan quản lý luôn chú trọng và quan tâm đến việc nâng cao chất lượng CTGS thông qua các hoạt động sau:

Về đào tạo nguồn nhân lực: Nhân sự ở bộ phận giám sát thường xuyên được cử đi đào tạo trong và ngoài nước, chương trình đào tạo không chỉ dừng ở các kiến thức nền tảng mà còn cập nhật những kiến thức thực tiễn cũng như xu hướng mới trong giao dịch chứng khoán như: Giao dịch điện tử và công nghệ tài chính, phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo trong CTGS, các hành vi gian lận và vi phạm phổ biến...

Về hợp tác quốc tế: Với sự phát triển mạnh mẽ của dòng vốn ngoại, các hành vi có dấu hiệu vi phạm không còn bị giới hạn trong một quốc gia mà còn có thể được thực hiện thông qua nhiều thị trường khác nhau với thủ đoạn ngày càng tinh vi và phức tạp. Vì vậy, đẩy mạnh hợp tác quốc tế với các cơ quan quản lý về TTCK trên thế giới không chỉ giúp cho cơ quan quản lý được tiếp cận học hỏi và cập nhật những kiến thức cũng như các hành vi vi phạm ở các thị trường phát triển mà còn là cơ hội phối hợp trong CTGS xuyên biên giới.

Phối hợp với CTCK: CTCK là đơn vi giám sát tuyến đầu, với vai trò là đơn vị môi giới, quản lý tài khoản và trực tiếp thực hiện lệnh giao dịch cho khách hàng, các CTCK là nơi đầu tiên có khả năng phát hiện các dấu hiệu bất thường trong giao dịch. Do đó, việc phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý với các CTCK là cần thiết để kịp thời phát hiện, cảnh báo và xử lý các vi phạm.

Vững niềm tin từ giá trị cốt lõi của HOSE

Trong 25 năm qua, CTGS giao dịch không ngừng hoàn thiện, đổi mới và thích ứng – là hành trình song hành kiên định cùng sự phát triển của HOSE và TTCKVN. HOSE đã, đang và sẽ tiếp tục nỗ lực nhằm kiến tạo một môi trường giao dịch công bằng và hiệu quả, kịp thời phát hiện các hành vi có dấu hiệu vi phạm và báo cáo cho cơ quan quản lý, không để ảnh hưởng tiêu cực lan rộng trên thị trường. Đó cũng là quá trình hiện thực hóa tinh thần “Nâng giá trị – Vững niềm tin” không chỉ bằng lời nói mà bằng những hành động cụ thể, kịp thời, trách nhiệm và hiệu quả.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, với mục tiêu nâng hạng và hướng đến tương lai HOSE sẽ tiếp tục giữ vững vai trò là trung tâm thị trường vốn quốc gia, trong đó giám sát giao dịch sẽ tiếp tục là công tác quan trọng góp phần bảo đảm sự minh bạch, công bằng – để TTCK Việt Nam vươn xa, phát triển bền vững và hội nhập toàn cầu.