Chỉ quản lý phần vốn góp tại doanh nghiệp

Làm rõ các ý kiến thảo luận của đại biểu Quốc hội về dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp tại hội trường sáng 13/5, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, cơ quan soạn thảo đã hết sức cố gắng tiếp thu tối đa, cập nhật kịp thời, đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội và thể chế hóa đầy đủ các định hướng quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.

Theo đó, đã rà soát để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong thực thi các quyết định của Luật số 69/2014/QH13/2014/QH13 đảm bảo phù hợp với thực tiễn và tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Dự thảo kế thừa những quy định đã áp dụng ổn định trong thực tiễn và phù hợp với Luật số 69/2014/QH13; sửa đổi, bổ sung nội dung mới để giải quyết những vướng mắc, bất cập trong thời gian qua cũng như đáp ứng yêu cầu quản lý trong thời gian tới.

Trong Luật lần này, Nhà nước thực hiện các quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm tương ứng với tỷ lệ sở hữu vốn góp tại doanh nghiệp bình đẳng với các nhà đầu tư khác, không can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Theo Bộ trưởng, đây là thay đổi căn bản của Luật sửa đổi lần này. Theo Luật số 69/2014/QH13 hiện hành, Nhà nước quản lý doanh nghiệp có vốn góp của Nhà nước và đã được sửa đổi tại Luật lần này, chỉ quản lý phần vốn của Nhà nước tham gia vào doanh nghiệp.

Liên quan đến những băn khoăn của đại biểu về quản lý tài sản, Bộ trưởng cho rằng, cần xác định Nhà nước chỉ tham gia góp vốn và thực hiện quyền trên cơ sở cổ phần, phần vốn góp đó. Nhà nước phải tôn trọng doanh nghiệp, khi đã góp vốn, nguồn vốn đó sẽ hình thành tài sản của doanh nghiệp.

Dự thảo Luật cũng đã nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm và trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh theo cơ chế thị trường bình đẳng hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật. Các vấn đề cụ thể giao cho Chính phủ quy định chi tiết đảm bảo linh hoạt phù hợp với thực tiễn và sự biến động phát triển của xã hội; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm thủ tục đáp ứng nhu cầu quản lý và phát triển doanh nghiệp.

Phân cấp mạnh mẽ trong quản lý vốn

Về quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp, đối với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, dự thảo Luật đã phân cấp mạnh mẽ. Theo đó, Hội đồng thành viên, Chủ tịch Công ty tự chịu trách nhiệm về việc huy động vốn bảo toàn và phát triển vốn nhà nước tại doanh nghiệp; được chủ động ban hành chiến lược kinh doanh 5 năm; hàng năm của doanh nghiệp; quyết định đầu tư, chính sách tiền lương, thù lao, tiền thưởng. Dự thảo cũng bổ sung quy định về việc cho vay công ty con vay vốn; xử lý lợi nhuận sau thuế đối với chi phí theo quy định của Luật chuyên ngành.

Dự thảo nâng mức trích tối đa vào quỹ đầu tư phát triển doanh nghiệp; hoàn thiện quy định về chuyển nhượng vốn đầu tư của doanh nghiệp; thuê, cho thuê, thuê mua, thế chấp, cầm cố tài sản, bán tài sản cố định và bổ sung quy định về chuyển nhượng dự án đầu tư của doanh nghiệp.

Với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% đến dưới 100% vốn điều lệ, dự thảo luật phân cấp cho người đại diện phần vốn Nhà nước chủ động quyết định nhiều nội dung theo thẩm quyền. Người đại diện chỉ báo cáo cơ quan đại diện chủ sở hữu trước khi tham gia biểu quyết tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông Hội đồng quản trị Hội đồng thành viên đối với một số nội dung quan trọng.

Tăng trách nhiệm người đại diện phần vốn Nhà nước

Tại phiên thảo luận, nhiều đại biểu băn khoăn về giám sát, kiểm tra, thanh tra, đánh giá hiệu quả hoạt động đầu tư và quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Làm rõ nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, cùng với việc phân cấp, trao quyền tự chủ cho doanh nghiệp, dự thảo Luật bổ sung quy định Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn chỉ đạo, tổ chức giám sát, kiểm tra, thanh tra các nội dung về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp; quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Dự thảo cũng bổ sung quy định Hội đồng thành viên, Chủ tịch Công ty chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ, cơ quan đại diện chủ sở hữu trong quản lý, bảo toàn và phát triển vốn của doanh nghiệp; chịu trách nhiệm giải trình các nội dung liên quan đến hoạt động đầu tư và quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp theo yêu cầu. Hội đồng thành viên, Chủ tịch Công ty không được tiếp tục làm người đại diện chủ sở hữu trực tiếp khi thực hiện không đúng các nhiệm vụ, quyền hạn được giao hoặc bị đánh giá không hoàn thành nhiệm vụ hoặc trong trường hợp có dấu hiệu bất thường, có nguy cơ ảnh hưởng đến lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp.

Nhằm gắn trách nhiệm của người đứng đầu, người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp, dự thảo Luật quy định kết quả đánh giá xếp loại doanh nghiệp đánh giá người đại diện chủ sở hữu trực tiếp, người đại diện vốn phần vốn Nhà nước, kiểm soát viên tại doanh nghiệp là cơ sở để xem xét bổ nhiệm, cử, giới thiệu, thuê bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, chấp thuận từ chức cho thôi, miễn nhiệm, chấm dứt hợp đồng, khen thưởng.

Bên cạnh việc được mở rộng phân cấp, phân quyền, tự chủ, người đại diện vốn của Nhà nước tham gia vào các doanh nghiệp cũng được giao nhiệm vụ rất chặt chẽ. Hằng năm, Nhà nước sẽ giao các kế hoạch, chỉ tiêu kế hoạch, trên cơ sở đó sẽ có khen thưởng cũng như chế tài nếu không hoàn thành nhiệm vụ, được "cân đong, đo đếm bằng những con số cụ thể".

Theo đó, phải có thước đo để đánh giá hiệu quả như: so với lãi suất ngân hàng; so với hiệu quả của các doanh nghiệp kinh doanh cùng ngành nghề, lĩnh vực... "Không phải cứ có lãi có nghĩa là có thành tích", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Về vấn đề quản lý đối với các doanh nghiệp nhà nước tham gia vốn dưới 50% cũng như vai trò của SCIC được đại biểu quan tâm, Bộ trưởng nêu rõ, các trường hợp Nhà nước góp vốn dưới 50% thì vai trò của Nhà nước chỉ là vai trò đầu tư để tìm kiếm lợi nhuận. Tất cả các doanh nghiệp Nhà nước tham gia dưới 50% đều thông qua người đại diện để theo dõi, đánh giá cơ hội phát triển. Theo đó, nếu có cơ hội, Nhà nước sẽ tiếp tục góp vốn, ngược lại, nếu không có cơ hội phát triển sẽ tiến hành thoái vốn.

Dẫn chứng như trường hợp của Tập đoàn Temasek của Singapore (cơ quan thuộc bộ phận đầu tư của Chính phủ Singapore và thuộc 100% sở hữu của Bộ Tài chính Singapore - PV), Bộ trưởng cho biết, hầu hết các doanh nghiệp lớn của Singapore hoạt động hiệu quả tại Việt Nam đều có phần vốn của Tập đoàn Temasek, đem lại nguồn lợi nhuận rất lớn cho Chính phủ. Do đó, Bộ trưởng cho rằng, Việt Nam cũng cần quan tâm đầu tư cho SCIC để tham gia góp vốn vào những ngành, lĩnh vực có hiệu quả.